Η αχαλασία είναι μια χρόνια διαταραχή της κινητικότητας του οισοφάγου που προκαλεί δυσκολία στην κατάποση και συχνά έντονη ανησυχία στους ασθενείς. Ένα από τα πιο φορτισμένα ερωτήματα είναι: «Μπορεί να εξελιχθεί σε καρκίνο;» Η απάντηση θέλει ακρίβεια: ναι, η αχαλασία συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο καρκίνου του οισοφάγου, αλλά ο απόλυτος κίνδυνος για τον κάθε ασθενή παραμένει σχετικά χαμηλός και εξαρτάται πολύ από τη διάρκεια της νόσου, τους παράγοντες κινδύνου και την πορεία μετά τη θεραπεία. Αχαλασία οισοφάγου και καρκίνος – Ανάλυση.
Τι είναι η αχαλασία (με απλά λόγια)
Στην αχαλασία ο κατώτερος οισοφαγικός σφιγκτήρας δεν χαλαρώνει σωστά και ο οισοφάγος έχει φτωχή ή μηδενική περισταλτικότητα. Έτσι, τροφή και υγρά «στέκονται» ή γυρίζουν προς τα πάνω (αναγωγές), με αποτέλεσμα:
- δυσφαγία (σε στερεά και συχνά και σε υγρά),
- αναγωγές/νυχτερινό βήχα,
- θωρακικό άλγος,
- απώλεια βάρους.
Μπορείτε να διαβάσετε αναλυτικά για την Αχαλασία οισοφάγου στο ειδικό άρθρο μου.
Σημαντικό κλινικό σημείο: πάντα πρέπει να αποκλειστεί “ψευδοαχαλασία”, δηλαδή εικόνα αχαλασίας που οφείλεται σε άλλη αιτία (σπανιότερα και σε κακοήθεια στο γαστροοισοφαγικό σημείο), γι’ αυτό ο ενδοσκοπικός έλεγχος είναι βασικός στην αρχική διερεύνηση.
Γιατί αυξάνει ο κίνδυνος καρκίνου;
Η συσχέτιση δεν είναι «μαγική»—έχει λογική παθοφυσιολογία:
- Στάση τροφών και σάλιου → χρόνιος ερεθισμός, φλεγμονή, μικροβιακή υπερανάπτυξη και χημικές μεταβολές μέσα στον οισοφάγο. Αυτό θεωρείται βασικός μηχανισμός που μπορεί, μετά από χρόνια, να οδηγήσει σε δυσπλασία και καρκινογένεση.
- Μετά από θεραπεία (μυοτομή/POEM/Heller) μπορεί να αυξηθεί η παλινδρόμηση σε ένα ποσοστό ασθενών. Η χρόνια παλινδρόμηση μπορεί να σχετίζεται με οισοφάγο Barrett και (σπανιότερα) με αδενοκαρκίνωμα.
Τι καρκίνο βλέπουμε συχνότερα;
Η αχαλασία σχετίζεται περισσότερο με πλακώδες καρκίνωμα οισοφάγου (SCC) και λιγότερο με αδενοκαρκίνωμα. Μετα-ανάλυση (≈12.000 ασθενείς) έδειξε ενδεικτικά:
- επίπτωση SCC περίπου 312/100.000 patient-years,
- επίπτωση αδενοκαρκινώματος περίπου 21/100.000 patient-years,
- και συνολική συχνότητα καρκίνου περίπου 28/1.000 ασθενείς με αχαλασία (με SCC να υπερισχύει).
Αυτοί οι αριθμοί βοηθούν να καταλάβουμε την τάξη μεγέθους: ο κίνδυνος είναι αυξημένος σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό, αλλά δεν σημαίνει ότι «η αχαλασία οδηγεί συνήθως σε καρκίνο».
Πότε “μεγαλώνει” ο κίνδυνος;
Ο κίνδυνος τείνει να αυξάνει:
- μετά από πολλά χρόνια νόσου (συχνά αναφέρεται το όριο των 10–15 ετών ως σημείο αυξημένης επαγρύπνησης),
- όταν υπάρχει μεγάλη διάταση/μεγαοισοφάγος ή επίμονη στάση,
- σε άτομα με κλασικούς παράγοντες κινδύνου για SCC (π.χ. κάπνισμα, αλκοόλ),
- και σε περιπτώσεις με σημαντική παλινδρόμηση μετά από θεραπεία (στο πλαίσιο κινδύνου για Barrett/αδενοκαρκίνωμα).
Χρειάζεται ενδοσκοπική παρακολούθηση (surveillance);
Εδώ υπάρχει μια ειλικρινής «γκρίζα ζώνη» στην ιατρική.
- Οι ACG οδηγίες (2020) αναφέρουν ότι δεν προτείνεται ρουτίνα ενδοσκοπική επιτήρηση για καρκίνο σε όλους τους ασθενείς με αχαλασία (σύσταση “against routine surveillance”, χαμηλή ποιότητα δεδομένων).
- Παράλληλα, οι ίδιες οδηγίες αναγνωρίζουν ότι πολλοί ειδικοί εφαρμόζουν εξατομικευμένη παρακολούθηση (π.χ. ανά ~3 χρόνια) όταν η νόσος έχει διάρκεια >10–15 έτη, ειδικά αν υπάρχουν επιβαρυντικοί παράγοντες.
- Επιπλέον κείμενα/οδηγίες τονίζουν ότι είναι “καλή πρακτική” οι ασθενείς να ενημερώνονται για τον μέτρια αυξημένο κίνδυνο (ιδιαίτερα άνδρες μετά από αρκετά χρόνια), χωρίς όμως να υπάρχει καθολικά αποδεκτό σχήμα διαστημάτων.
Πρακτικό μήνυμα:
Η σωστή προσέγγιση είναι να γίνει μια συζήτηση εξατομίκευσης: ηλικία, διάρκεια νόσου, συμπτώματα, παράγοντες κινδύνου, ευρήματα (διάταση/στάση), τύπος θεραπείας και έλεγχος παλινδρόμησης.
“Κόκκινες σημαίες” που θέλουν άμεσο έλεγχο
Ανεξάρτητα από το αν υπάρχει προγραμματισμένη παρακολούθηση, χρειάζεται γρήγορη επανεκτίμηση αν εμφανιστούν:
- νέα ή επιδεινούμενη δυσφαγία (ιδίως αν αλλάζει γρήγορα),
- ανεξήγητη απώλεια βάρους,
- αναιμία, εύκολη κόπωση,
- οδυνοφαγία (πόνος στην κατάποση),
- αιματέμεση/μέλαινες κενώσεις,
- επίμονος θωρακικός πόνος που αλλάζει χαρακτήρα.
Μπορούμε να μειώσουμε τον κίνδυνο;
Δεν υπάρχουν “εγγυήσεις”, αλλά υπάρχουν λογικά βήματα που μειώνουν το φορτίο ερεθισμού στον οισοφάγο:
- Έγκαιρη και αποτελεσματική θεραπεία ώστε να βελτιωθεί η κένωση και να μειωθεί η χρόνια στάση (όπου ενδείκνυται).
- Έλεγχος παλινδρόμησης μετά από θεραπεία (ιδίως μετά POEM/μυοτομή), με κλινική εκτίμηση ± pHμετρία/ενδοσκόπηση όταν χρειάζεται.
- Διακοπή καπνίσματος και περιορισμός αλκοόλ (γενικοί αλλά ουσιαστικοί παράγοντες κινδύνου, ειδικά για SCC).
- Εξατομικευμένο πλάνο παρακολούθησης σε ασθενείς με μεγάλη διάρκεια νόσου/μεγαοισοφάγο/επιβαρυντικούς παράγοντες.
Το σημαντικό που θέλω να μείνει
Η αχαλασία δεν είναι καρκίνος. Είναι όμως μια χρόνια κατάσταση που, σε βάθος χρόνου, αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου του οισοφάγου—κυρίως πλακώδους τύπου—και αυτό σημαίνει ότι χρειάζεται σοβαρή διάγνωση, σωστή θεραπεία και εξατομικευμένη παρακολούθηση, όχι πανικός.
FAQ – Συχνές Ερωτήσεις
1) Η αχαλασία προκαλεί καρκίνο;
Όχι “άμεσα”. Αλλά συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο καρκίνου του οισοφάγου σε βάθος χρόνου, κυρίως λόγω χρόνιας στάσης και φλεγμονής.
2) Πόσα χρόνια αχαλασίας θεωρούνται “υψηλότερου κινδύνου”;
Συχνά μιλάμε για >10–15 χρόνια, ειδικά αν υπάρχει μεγάλη διάταση οισοφάγου ή επίμονη στάση/αναγωγές.
3) Μετά τη θεραπεία (μυοτομή/POEM) μηδενίζεται ο κίνδυνος;
Ο κίνδυνος μειώνεται όταν μειώνεται η στάση, αλλά δεν “μηδενίζεται”. Επίσης, σε μερίδα ασθενών εμφανίζεται παλινδρόμηση, που χρειάζεται έλεγχο.
4) Χρειάζομαι προληπτική ενδοσκόπηση κάθε χρόνο;
Συνήθως όχι. Η παρακολούθηση εξατομικεύεται. Σε μακροχρόνια αχαλασία ή με πρόσθετους παράγοντες κινδύνου μπορεί να προταθεί περιοδικός έλεγχος.
5) Ποια συμπτώματα είναι πιο ανησυχητικά;
Η γρήγορη επιδείνωση δυσφαγίας, η ανεξήγητη απώλεια βάρους, η αναιμία/αιμορραγία, η οδυνοφαγία και οι συχνές εισροφήσεις.
Τελευταία ιατρική επιμέλεια: 26/12/2025 από τον Δρ. Γεώργιος Σάμπαλης, MD, PhD
