Άμεση επικοινωνία: Τηλ. 210-6001302   Email: sambalis@yahoo.com

Διευθυντής Χειρουργός στο Ιατρικό Κέντρο Αθηνών

Οξεία παγκρεατίτιδα

Τι είναι η Οξεία παγκρεατίτιδα;

Οξεία παγκρεατίτιδα όπως το λέει και η λέξη, είναι η οξεία φλεγμονή του παγκρέατος. Αποτελεί μία πολύ σοβαρή κατάσταση, η οποία μπορεί να δημιουργήσει σοβαρές επιπλοκές από το πάγκρεας, αλλά και από άλλα όργανα και συστήματα γενικότερα.

Το βασικό σύμπτωμα της οξείας παγκρεατίτιδας είναι το κοιλιακό άλγος (πόνος στην κοιλιά) ενώ συνήθως ακολουθείται συντηρητική θεραπεία.

Οξεία Παγκρεατίτιδα: Διάγνωση και Θεραπεία

Το πάγκρεας

Το πάγκρεας, αποτελεί έναν αδένα του σώματος, ο οποίος είναι ταυτόχρονα εξωκρινής και ενδοκρινής. Αυτό σημαίνει ότι εκκρίνει ουσίες οι οποίες μέσω ενός πόρου εκκρίνονται στο δωδεκαδάκτυλο και μέσω της αιματικής οδού εκκρίνει ορμόνες (κυρίως ινσουλίνη).

Το πάγκρεας αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους αδένες του σώματος για την διπλή του αυτή λειτουργία, αλλά επίσης και από τους πλέον επικίνδυνους και “ύπουλους”, όσον αφορά την ανίχνευση και διάγνωση προβλημάτων του.

Αυτό οφείλεται στην δύσκολη ανατομική του θέση. Ευρίσκεται οπισθοπεριτοναϊκά, που σημαίνει έξω από την κοιλιά μεν, αλλά σχετίζεται με πολύ σοβαρές και περίπλοκες ανατομικές δομές, τόσο σπλαχνικές όσο και αγγειακές. (12δάκτυλο, πυλαία φλέβαάνω μεσεντέρια αγγεία, οπίσθιο τοίχωμα του στομάχου, σπλήνα και σπληνικά αγγείαχοληδόχος πόρος).

Παγκρεατική λειτουργία

Παράγει το παγκρεατικό υγρό, το οποίο παρέχει ένζυμα που διασπούν τις πρωτεΐνες, τα λίπη και τους υδατάνθρακες. Το παγκρεατικό υγρό αποχετεύεται μέσω του παγκρεατικού πόρου στη δεύτερη μοίρα του δωδεκαδάκτυλου. Τα συστατικά του παγκρεατικού υγρού είναι: νερό (98,7%), ανόργανα ιόντα (χλώριοκάλιονάτριοασβέστιο κ.ά.), γλυκόζη και βλεννοπρωτεΐνη. Το παγκρεατικό υγρό αποτελείται από Διττανθρακικό Νάτριο (NaHCO3), το οποίο χρησιμεύει στην εξουδετέρωση pH του γαστρικού υγρού και σταθεροποίηση του pΗ του πεπτικού υγρού γύρω στο 8, και ένζυμα. Η παγκρεατική αμυλάση υδρολύει το άμυλο σε μαλτόζη και γλυκόζη. Εργαστηριακά ανιχνεύεται σε τυχαίο δείγμα ούρων. Η παγκρεατική λιπάση υδρολύει τα λίπη που προσλαμβάνονται με την τροφή σε λιπαρά οξέα και μονογλυκερίδια. Τα πρωτεολυτικά ένζυμα, για το μεταβολισμό των πρωτεϊνών, που βρίσκονται στο υγρό είναι οι θρυψίνηχυμοθρυψίνηελαστάση και καρβοξυπεπτιδάση. Τέλος νουκλεάσες υδρολύουν τα νουκλεϊκά οξέα σε νουκλεοτίδια. Βασικά δηλαδή πρόκειται για ισχυρό μεταβολίτη των πρωτεϊνών της τροφής.

Η ενδοκρινής λειτουργία του παγκρέατος είναι βασίζεται στα διασπαρμένα νησίδια του Langerhans, στα οποία βρίσκονται τα β-κύτταρα που διεγείρονται και εκκρίνουν ινσουλίνη, η οποία είναι απαραίτητη για τη χρησιμοποίηση της γλυκόζης του αίματος από τους ιστούς και άλλες δράσεις, καθώς και κύτταρα που εκκρίνουν άλλες ορμόνες.

Αίτια οξείας παγκρεατίτιδας

  • Είναι οι  χολόλιθοι (η λιθίαση της χοληδόχου κύστεως και των χοληφόρων) , που μεταναστεύουν μέσω του χοληδόχου πόρουκαι το αλκοόλ που μπορεί να κάνει έναρξη η έξαρση χρόνιας παγκρεατίτιδας.
  • Δημιουργείται επίσης μετά από επέμβαση στην κοιλιά η στο θώρακα (μετεγχειρητική οξεία παγκρεατίτιδα).
  • Η οξεία παγκρεατίτιδα μπορεί να είναι σοβαρή και να περιπλέκει περίπου το 5% της ERCP.
  • Οξεία παγκρεατίτιδα μπορεί να είναι αποτέλεσμα  ενός όγκου που βρίσκονται  στο πάγκρεας. Εμφανίζεται περίπου στο 10% των περιπτώσεων του αδενοκαρκινώματος του παγκρέατος και μπορεί να  έτσι να το αποκαλύψει.
  • Η οξεία αλκοολική παγκρεατίτιδα εμφανίζεται συνήθως μετά από κατανάλωση μεγάλης ποσότητας αλκοόλ, αν και δεν αποκλείεται η εμφάνισή της και μετά από κατανάλωση μικρότερης ποσότητας σε πιο «ευαίσθητα» στο αλκοόλ άτομα.

Το υπόλοιπο 20% των περιπτώσεων οξείας παγκρεατίτιδας μπορεί να σχετίζεται με:

  • υπερλιπιδαιμία.
  • υπερπαραθυρεοειδισμό.
  • ιογενείς λοιμώξεις (παρωτίτιδα) και παράσιτα (ασκαρίδες).
  • τραυματισμός του παγκρέατος (π.χ. μετά από τροχαίο ατύχημα).
  • χειρουργικές επεμβάσεις ή ιατρικούς χειρισμούς (π.χ. ΕRCP).
  • ανατομικές ανωμαλίες του παγκρέατος (δισχιδές πάγκρεας).
  • φάρμακα (θειαζιδικά διουρητικά, αζαθειοπρίνη, οιστρογόνα).

Τέλος, υπάρχουν περίπου 10% περιπτώσεων οξείας παγκρεατίτιδας που θεωρούνται ιδιοπαθείς (αγνώστου αιτιολογίας).

Οξεία Παγκρεατίτιδα & Συμπτώματα

Το κύριο βασικό σύμπτωμα είναι ο πόνος. Πόνος ζωστηροειδής (περιμετρικός στην άνω κοιλιά), εντοπιζόμενος στο επιγάστριο με αντανάκλαση στην οσφύ και επεκτεινόμενος και στα αριστερά.

Ο πόνος είναι έντονος, βασανιστικός, που δύσκολα ανακουφίζει τον ασθενή ενώ παράλληλα συνοδεύεται από:

  • εμετούς,
  • πυρέτιο,
  • μετεωρισμό (φούσκωμα) στην κοιλιά.

Η οξεία παγκρεατίτιδα μπορεί να εμφανισθεί και να εξελιχθεί από απλή κρίση έως και βαρεία μορφή.

Η βαρεία μορφή συνοδεύεται από

  • Eκδήλωση συστηματικών αντιδράσεων σε τοξίνες που απελευθερώνονται στην κυκλοφορία από το πάγκρεας, με αποτέλεσμα την καταπληξία (σοκ).
  • Παράλληλα το πάγκρεας λόγω της μεγάλης φλεγμονής αυτού μπαίνει σε διαδικασία αυτοπεψίας αυτού, με αποτέλεσμα ισχαιμία και νεκρώσεις του οργάνου.
  • Επίσης μπορεί να παρουσιαστεί ίκτεροςπυρετόςπαραλυτικός ειλεός κ.λπ..

Η οξεία παγκρεατίτιδα αποτελεί ΕΠΕΙΓΟΥΣΑ κατάσταση και επιβάλλει την άμεση εισαγωγή του ασθενούς προς άμεση αντιμετώπιση.

Διάγνωση της οξείας παγκρεατίτιδας

Η διάγνωση τίθεται από ειδικό, βάσει της συμπτωματολογίας και της κλινικής εξετάσεως και σαφώς του ιστορικού του ασθενούς (χολολιθίασηαλκοολισμός κλπ). Παράλληλα όμως, επιβεβαιώνεται από εξετάσεις:

Εργαστηριακές εξετάσεις

Αμυλάση αίματος

Η μέτρηση της αμυλάσης του αίματος αποτελεί την ποιο συνηθισμένη εξέταση για την διάγνωση της οξείας παγκρεατίτιδας. Η τιμή της αμυλάσης αυξάνεται πάνω από το τριπλάσιο της φυσιολογικής της τιμής με την έναρξη της νόσου ενώ υποχωρεί σταδιακά τις επόμενες ημέρες για να επανέλθει στα φυσιολογικά επίπεδα μέσα σε διάστημα περίπου μιας εβδομάδας. Σταθερά υψηλές ή σταδιακά αυξανόμενες τιμές αμυλάσης πέραν των 7 ημερών από την έναρξη της νόσου σχετίζεται με εμφάνιση επιπλοκών.

Αμυλάση ούρων

Η αυξημένη τιμή της αμυλάσης των ούρων είναι όψιμος δείκτης παγκρεατίτιδας, αφού η τιμή της παραμένει αυξημένη και μετά την διόρθωση της αμυλάσης του αίματος.

Λιπάση αίματος

Η αύξηση της λιπάσης είναι πιο αξιόπιστος δείκτης οξείας παγκρεατίτιδας από ότι η αμυλάση, μιας και το ένζυμο αυτό παράγεται μόνο στο πάγκρεας.

Από τον υπόλοιπο εργαστηριακό έλεγχο μπορεί να παρατηρηθεί αύξηση των λευκών αιμοσφαιρίωναύξηση των τανσαμινασών(SGOTSGPT), αύξηση της γαλακτικής δεϋδρογονάσης (LDH), αύξηση του σακχάρου του αίματος, ενώ ανάλογα με την βαρύτητα της παγκρεατίτιδας μπορεί να εμφανιστεί υποξαιμία, (δηλαδή ελάττωση του οξυγόνου του αίματος), αύξηση της ουρίας, μείωση του ασβεστίου, μείωση του αιματοκρίτη και μικρή αύξηση της χολερυθρίνης.

Απεικονιστικές εξετάσεις

Το υπερηχογράφημα κοιλίας είναι η συνηθέστερη και ποιο εύχρηστη εξέταση. Μπορεί να δείξει το οίδημα στην περιοχή του παγκρέατος, ασαφοποίηση του περιγράμματός του, ύπαρξη περιπαγκρεατικού υγρού, διάταση παγκρεατικού πόρου καθώς και την παρουσία λίθων στα χοληφόρα.

Αξονική τομογραφία της άνω κοιλίας. Αποτελεί την καλύτερη απεικονιστική μέθοδο για τη διάγνωση της οξείας παγκρεατίτιδας και την παρακολούθηση της πορείας της νόσου. Η πραγματοποίησή της, με τη χορήγηση per os (από το στόμα) και ενδοφλέβιου σκιαγραφικού, απεικονίζει με μεγάλη ακρίβεια τη φλεγμονή του οργάνου ενώ χρησιμοποιείται και στην διαφορική διάγνωση άλλων παθήσεων που μπορεί να έχουν παρόμοια εκδήλωση με την οξεία παγκρεατίτιδα. Επίσης η αξονική προτείνεται να επαναληφθεί δύο εβδομάδες μετά την εκδήλωση της νόσου για τον ελέγχo πιθανών τοπικών επιπλοκών.

Θεραπεία της οξείας παγκρεατίτιδας

Η θεραπεία της οξείας παγκρεατίτιδας είναι κυρίως συντηρητική. Περιλαμβάνει παρεντερική χορήγηση υγρών και ηλεκτρολυτών, αναλγητική και αντιπυρετική θεραπεία και τοποθέτηση ρινογαστρικού καθετήρα. Στις πιο σοβαρές περιπτώσεις χορηγούνται αντιβιοτικά, παρεντερική σίτιση και υποστήριξη των συστημάτων που πάσχουν (αναπνευστικό, κυκλοφορικό). Επίσης χορηγούνται φάρμακα, που μειώνουν τη γαστρική και παγκρεατική έκκριση (σωματοστατίνη).

Απαιτεί συνεχή ενδονοσοκομειακή παρακολούθηση, με monitiring των βασικών λειτουργιών όλων των συστημάτων (αναπνευστικό, καρδιαγγειακό, νεφρικό), και αιματολογικό συνεχή έλεγχο.

Η χειρουργική θεραπεία έχει ως ενδείξεις κυρίως τις επιπλοκές από την οξεία παγκρεατίτιδα και είναι:

  • Την αντιμετώπιση μικροβιακών επιπλοκών (αποστήματα, ψευδοκύστεις, επιμολυσμένες νεκρώσεις). Σε αυτές τις περιπτώσεις θα παροχετευθούν τα αποστήματα και οι ψευδοκύστεις, θα αφαιρεθούν τα νεκρωμένα τμήματα και θα τοποθετηθούν σωλήνες παροχέτευσης με συνεχή αναρρόφηση.
  • Tην αντιμετώπιση λιθιασικής νόσου. Συνήθως μόλις υποχωρήσει η παγκρεατίτιδα (8-10 ημέρες) ακολουθεί χολοκυστεκτομή(λαπαροσκοπική).
  • Εάν η παγκρεατίτιδα συνοδεύεται από ίκτερο ή χολαγγειΐτιδα ή και σε περιπτώσεις βαριάς χολαγγειΐτιδας, ενδείκνυται η ενδοσκοπική σφιγκτηροτομή, για να αφαιρεθεί ο ενσφηνωμένος λίθος και να προληφθούν υποτροπές.

Το κυριότερο αίτιο σήμερα στην Ελλάδα οξείας παγκρεατίτιδας είναι η λιθίαση των χοληφόρων (χοληδόχου κύστης)

Ο μηχανισμός ερεθισμού του παγκρέατος είναι η δίοδος μικρολίθων (λάσπη, κρύσταλλοι, μικρές πέτρες, ίζημα κλπ) από την χοληδόχο κύστη στον χοληδόχο πόρο, και από εκεί η ενσφήνωση και άμεσος ερεθισμός του παγκρέατος.

Η πρόληψη των σοβαρών επιπλοκών αυτών της χολολιθίασης σήμερα, είναι η ασφαλής λαπαροσκοπική χολοκυστεκτομή ειδικά σε βαρέως πάσχοντες, παχύσαρκους, εγκύους, σακχαροδιαβητικούς κλπ.

Η εγκατάσταση οξείας παγκρεατίτιδος λόγω λιθίασης χοληφόρων, απαιτεί την επίβλεψη ειδικού και έμπειρου χειρουργού, συνεχή παρακολούθηση και επέμβαση αναλόγως της έκβασης και των επιπλοκών αυτής.

Η χειρουργική παρέμβαση στην οξεία παγκρεατίτιδα έχει θέση:

  • Στην υποχώρηση – αποδρομή της παγκρεατίτιδος, όπου προβλέπεται η ασφαλής χολοκυστεκτομή (κυρίως λαπαροσκοπικά).
  • Στις επιπλοκές της οξείας παγκρεατίτιδας όπως το παγκρεατικό απόστημα, η παγκρεατική νέκρωση, η παγκρεατική ψευδοκύστη.

Η ενδοσκοπική παρέμβαση στην οξεία παγκρεατίτιδα, εννοώντας την Ενδοσκοπική Παλίνδρομο Χολαγγειοπαγκρεατογραφία (ERCP), έχει θέση:

  • Στην ενδοσκοπική σφιγκτηροτομή και αφαίρεση λίθων χοληδόχου πόρου.

Διαβάστε επίσης

Τι λένε οι ασθενείς

Έχετε ερωτήσεις; Θέλετε βοήθεια;

Θα χαρούμε να απαντήσουμε τις ερωτήσεις σας