Ο πόνος δεξιά χαμηλά στην κοιλιά (δεξιά λαγόνια χώρα / right lower quadrant – RLQ) είναι ένα από τα πιο συχνά αίτια επίσκεψης στα Επείγοντα. Μερικές φορές οφείλεται σε κάτι απλό και παροδικό, άλλες φορές όμως μπορεί να κρύβει μια οξεία χειρουργική πάθηση – όπως η οξεία σκωληκοειδίτιδα – που χρειάζεται άμεση αντιμετώπιση.
Σκοπός αυτού του κειμένου είναι, με απλά αλλά ακριβή ιατρικά λόγια, να εξηγήσει:
- τι μπορεί να κρύβεται πίσω από τον πόνο δεξιά χαμηλά στην κοιλιά,
- ποια συμπτώματα πρέπει να σας βάλουν σε σκέψεις,
- πώς γίνεται συνήθως η διάγνωση και
- πότε είναι σωστό να ζητήσετε άμεσα βοήθεια από γενικό χειρουργό.
Σημαντικό: Κάθε οξύς ή επιμένων πόνος στην κοιλιά θεωρείται δυνητικά σοβαρός μέχρι να εκτιμηθεί από γιατρό. Η κάλυψη με παυσίπονα ή «ένα σπασμολυτικό για να περάσει» χωρίς ιατρική συμβουλή μπορεί να καθυστερήσει μια διάγνωση που δεν πρέπει να χαθεί.
Τι υπάρχει «δεξιά χαμηλά» στην κοιλιά;
Αν χωρίσουμε νοερά την κοιλιά σε τέσσερα «τετράγωνα», στη δεξιά κάτω περιοχή (δεξιά λαγόνια χώρα) βρίσκονται:
- τμήμα του λεπτού εντέρου (τελικός ειλεός),
- το τυφλό και η σκωληκοειδής απόφυση,
- το αρχικό τμήμα του παχέος εντέρου,
- ο δεξιός ουρητήρας,
- στις γυναίκες: η δεξιά ωοθήκη και η δεξιά σάλπιγγα,
- μύες του κοιλιακού τοιχώματος, δέρμα και νεύρα,
- η βουβωνική χώρα, όπου μπορεί να εμφανιστεί βουβωνοκήλη.
Πόνος από αυτά τα όργανα – αλλά και από γειτονικές δομές (δεξιός νεφρός, σπονδυλική στήλη, δεξιός κατώτερος πνεύμονας) – μπορεί να «αντανακλά» και να γίνεται αντιληπτός ως πόνος δεξιά χαμηλά στην κοιλιά.
Συχνότερα αίτια πόνου δεξιά χαμηλά στην κοιλιά
Τα πιθανά αίτια επηρεάζονται από την ηλικία, το φύλο, το ατομικό ιστορικό και τα συνοδά συμπτώματα. Ενδεικτικά:
1. Οξεία σκωληκοειδίτιδα
Είναι η πιο γνωστή και συχνή χειρουργική αιτία πόνου δεξιά χαμηλά στην κοιλιά.
Τυπικά μπορεί να εμφανιστεί με:
- πόνο που ξεκινά γύρω από τον ομφαλό και μετακινείται σταδιακά προς τα δεξιά χαμηλά,
- επιδείνωση του πόνου με το περπάτημα, το βήχα ή την πίεση της περιοχής,
- ναυτία, εμετό, απώλεια όρεξης,
- χαμηλό ή μέτριο πυρετό,
- εντοπισμένη ευαισθησία και «σκληρία» στην ψηλάφηση.
Αν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα, η σκωληκοειδίτιδα μπορεί να οδηγήσει σε διάτρηση και περιτονίτιδα – μια κατάσταση που απειλεί τη ζωή και απαιτεί άμεση χειρουργική επέμβαση.
2. Βουβωνοκήλη δεξιά
Η βουβωνοκήλη είναι η προβολή εντέρου ή άλλου ενδοκοιλιακού περιεχομένου μέσα από αδύναμο σημείο του κοιλιακού τοιχώματος στη βουβωνική χώρα.
Συχνά δίνει:
- πόνο ή αίσθημα «βάρους» στη δεξιά βουβωνική χώρα, που μπορεί να αντανακλά στην κάτω κοιλία,
- διόγκωση ή «φούσκωμα» που γίνεται πιο εμφανές όταν ο ασθενής βήχει, σηκώνει βάρος ή στέκεται όρθιος,
- ανακούφιση όταν ξαπλώνει.
Όταν η κήλη «σφηνώσει» (περίσφιξη), ο πόνος γίνεται έντονος και συνεχής, μπορεί να συνυπάρχουν ναυτία, εμετοί, φούσκωμα και αδυναμία αποβολής αερίων ή κοπράνων (ειλεός). Σε αυτή την περίπτωση απαιτείται άμεση εκτίμηση και, συνήθως, επείγουσα χειρουργική επέμβαση.
3. Ουρολιθίαση – πέτρα στον δεξιό ουρητήρα
Πέτρα που κατεβαίνει από τον δεξιό νεφρό στον ουρητήρα μπορεί να προκαλέσει κωλικό νεφρού. Ο πόνος συνήθως:
- ξεκινά στην οσφύ (στη μέση) και «κατεβαίνει» προς τη δεξιά κάτω κοιλία ή τη βουβωνική χώρα,
- είναι ιδιαίτερα έντονος, κολικοειδής και εμφανίζεται σε «κύματα».
Συχνά συνοδεύεται από:
- ναυτία και εμετούς,
- αίμα στα ούρα (ορατό ή μικροσκοπικό),
- συχνουρία ή τσούξιμο στην ούρηση.
4. Γυναικολογικές παθήσεις (σε γυναίκες)
Στις γυναίκες, ο πόνος δεξιά χαμηλά στην κοιλιά μπορεί να σχετίζεται και με:
- κύστη ωοθήκης (ρήξη ή στρέψη),
- έκτοπη κύηση (εγκυμοσύνη εκτός μήτρας – εξαιρετικά επείγουσα κατάσταση),
- φλεγμονώδη νόσο της πυέλου (PID),
- πόνο ωορρηξίας (mittelschmerz), συνήθως παροδικό, οξύ πόνο στη μέση του κύκλου.
Σημάδια που πρέπει να κινητοποιήσουν άμεσα μια γυναίκα:
- καθυστέρηση περιόδου ή θετικό τεστ εγκυμοσύνης,
- ζάλη, ιδρώτας, τάση λιποθυμίας,
- αιμορραγία από τον κόλπο,
- πυρετός με έντονο πόνο στην κοιλιά.
Σε τέτοιες περιπτώσεις, η εκτίμηση γίνεται συνδυαστικά από γυναικολόγο και γενικό χειρουργό.
5. Παθήσεις εντέρου – φλεγμονώδης νόσος, εκκολπωματίτιδα, ειλεός
Αν και η κλασική εκκολπωματίτιδα αφορά συνήθως το αριστερό κάτω τεταρτημόριο, σε ορισμένους ανθρώπους μπορεί να εμφανιστεί και δεξιά.
Άλλα πιθανά αίτια είναι:
- νόσος Crohn τελικού ειλεού – χρόνιος, φλεγμονώδης πόνος με διάρροιες, απώλεια βάρους και κόπωση,
- ειλεός / απόφραξη εντέρου – πόνος, φούσκωμα, ναυτία/εμετοί, διακοπή αποβολής αερίων/κοπράνων,
- εκκόλπωμα Meckel – σπανιότερη πάθηση, που μπορεί να μιμείται τη σκωληκοειδίτιδα.
6. Λοιμώξεις – γαστρεντερίτιδα, κολίτιδα, ουρολοίμωξη
Πιο «καλοήθεις» ως διάγνωση, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είναι πάντα αθώες.
- Γαστρεντερίτιδα / τροφική δηλητηρίαση: διάχυτος κοιλιακός πόνος (που μερικές φορές εντοπίζεται και δεξιά), διάρροια, εμετοί, κίνδυνος αφυδάτωσης.
- Κολίτιδα: πόνος στην κοιλιά, τεινεσμός, παρουσία αίματος ή βλέννας στα κόπρανα.
- Ουρολοίμωξη / πυελονεφρίτιδα: πόνος χαμηλά στην κοιλιά ή στην οσφύ, τσούξιμο στην ούρηση, συχνουρία, πυρετός.
7. Μυοσκελετικός πόνος & άλλα αίτια
Δεν είναι σπάνιο ο πόνος να προέρχεται από το μυοσκελετικό σύστημα ή άλλα όργανα:
- τράβηγμα μυός κοιλιακού τοιχώματος μετά από έντονη άσκηση, βήχα ή σήκωμα βάρους,
- μεθερπητική νευραλγία (π.χ. μετά από έρπη ζωστήρα),
- πόνος από σπονδυλική στήλη ή ισχίο που «αντανακλά» στην κοιλιά,
- πνευμονία δεξιού κάτω λοβού, ιδιαίτερα σε παιδιά και ηλικιωμένους, που μπορεί να δώσει πόνο δεξιά χαμηλά και πυρετό.
Πότε ο πόνος δεξιά χαμηλά στην κοιλιά είναι επείγον;
Χρειάζεται άμεση ιατρική βοήθεια – ιδανικά σε γενικό χειρουργό ή σε Τμήμα Επειγόντων – όταν ο πόνος δεξιά χαμηλά στην κοιλιά συνοδεύεται από:
- έντονο, συνεχώς επιδεινούμενο πόνο,
- πόνο «σαν μαχαίρι» που δεν υποχωρεί,
- πυρετό, ρίγη, έντονη κακουχία,
- ναυτία και επανειλημμένους εμέτους,
- φούσκωμα, σκληρή κοιλιά ή αίσθηση ότι η κοιλιά είναι «σανίδα»,
- αίμα στα κόπρανα ή στα ούρα,
- ζάλη, ιδρώτα, τάση λιποθυμίας,
- καθυστέρηση περιόδου με πόνο στην κοιλιά (σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας),
- πρόσφατο χειρουργείο στην κοιλιά,
- γνωστή κήλη που ξαφνικά πονάει πολύ και δεν «μπαίνει» πια μέσα.
Αυτά τα συμπτώματα λειτουργούν ως «red flags» και μπορεί να σχετίζονται με οξεία κοιλία: σκωληκοειδίτιδα, περιτονίτιδα, ειλεό, έκτοπη κύηση, συστροφή ωοθήκης ή όρχεως κ.ά.
Πώς γίνεται η διάγνωση;
Η διάγνωση του πόνου δεξιά χαμηλά στην κοιλιά δεν βασίζεται σε ένα μόνο στοιχείο, αλλά είναι συνδυασμός:
- Λεπτομερούς ιατρικού ιστορικού
- πότε ξεκίνησε ο πόνος,
- πώς εξελίσσεται (σταθερός, κολικοειδής, μεταναστεύει),
- σχέση με φαγητό, κίνηση, ούρηση ή περίοδο,
- συνοδά συμπτώματα (πυρετός, διάρροια, εμετοί, αιμορραγία, δυσουρία).
- Κλινικής εξέτασης
- ψηλάφηση της κοιλιάς για εντοπισμό πόνου, ευαισθησίας, σκληρίας,
- έλεγχος για κήλες,
- ειδικά κλινικά σημεία που «δείχνουν» σκωληκοειδίτιδα,
- γυναικολογική ή ουρολογική εξέταση, όταν χρειάζεται.
- Εργαστηριακών εξετάσεων
- γενική αίματος (λευκά, CRP),
- βασικός βιοχημικός έλεγχος,
- γενική ούρων,
- σε γυναίκες: τεστ εγκυμοσύνης όπου ενδείκνυται.
- Απεικονιστικών εξετάσεων
- υπερηχογράφημα άνω και κάτω κοιλίας – ιδιαίτερα χρήσιμο σε παιδιά, εγκύους και γυναικολογικά αίτια,
- triplex βουβωνικής χώρας όταν υπάρχει υποψία κήλης,
- αξονική τομογραφία (CT) σε πιο σύνθετες ή αμφίβολες περιπτώσεις,
- σπανιότερα μαγνητική τομογραφία ή άλλες εξειδικευμένες εξετάσεις.
Ιδιαίτερη σημασία έχει η εκτίμηση να γίνεται από γιατρό με εμπειρία στις οξείες χειρουργικές παθήσεις της κοιλιάς, ώστε να αποφευχθούν καθυστερήσεις στη διάγνωση σκωληκοειδίτιδας ή άλλων επειγόντων καταστάσεων.
Πώς αντιμετωπίζεται ο πόνος δεξιά χαμηλά στην κοιλιά;
Η θεραπεία εξαρτάται αποκλειστικά από την αιτία. Ενδεικτικά:
- Οξεία σκωληκοειδίτιδα → σκωληκοειδεκτομή, κατά κανόνα λαπαροσκοπικά ή, σε εξειδικευμένα κέντρα, και ρομποτικά.
- Βουβωνοκήλη → προγραμματισμένη ή επείγουσα χειρουργική αποκατάσταση (λαπαροσκοπική ή ρομποτική), ιδίως όταν υπάρχει κίνδυνος περίσφιξης.
- Ουρολιθίαση → αναλγησία, καλή ενυδάτωση, φαρμακευτική αγωγή για αποβολή της πέτρας ή επεμβατικές μέθοδοι (λιθοτριψία, ουρητηροσκόπηση), ανάλογα με το μέγεθος και τη θέση.
- Γυναικολογικά αίτια → αγωγή ή χειρουργική αντιμετώπιση από γυναικολόγο, πολύ συχνά με λαπαροσκοπικό τρόπο.
- Γαστρεντερίτιδα / κολίτιδα → συντηρητική αντιμετώπιση (υγρά, διατροφή, φαρμακευτική αγωγή), με περαιτέρω διερεύνηση όταν τα συμπτώματα επιμένουν.
- Φλεγμονώδης νόσος του εντέρου και χρόνια νοσήματα → μακροχρόνια παρακολούθηση και εξειδικευμένη θεραπευτική προσέγγιση.
Σε κάθε περίπτωση, η θεραπεία αποφασίζεται εξατομικευμένα, μετά την κλινική και εργαστηριακή εκτίμηση. Δεν υπάρχει «ένα φάρμακο για όλους» για τον πόνο δεξιά χαμηλά στην κοιλιά.
Τι να κάνετε μέχρι να σας δει γιατρός
Μερικές πρακτικές, αλλά κρίσιμες συμβουλές:
- Μην παίρνετε ισχυρά παυσίπονα ή σπασμολυτικά χωρίς ιατρική οδηγία. Μπορεί να «σβήσουν» σημάδια που βοηθούν στη διάγνωση.
- Μην τοποθετείτε θερμοφόρα στην κοιλιά χωρίς να γνωρίζετε την αιτία του πόνου.
- Προσπαθήστε να παρατηρήσετε και, αν γίνεται, να σημειώσετε:
- πότε ξεκίνησε ο πόνος,
- σε ποιο ακριβώς σημείο εντοπίζεται και αν αλλάζει θέση,
- αν συνοδεύεται από πυρετό, εμετούς, διάρροια, αίμα στα κόπρανα/ούρα, διαταραχές της περιόδου.
- Αν εμφανιστεί έντονος πόνος, πυρετός, εμετοί ή αίσθηση λιποθυμίας → μη μένετε στο σπίτι περιμένοντας να «περάσει». Καλέστε άμεσα για ιατρική βοήθεια ή μεταβείτε στα Επείγοντα.
Γιατί να απευθυνθείτε στον Δρ. Γεώργιο Σάμπαλη
Ο Δρ. Γεώργιος Σάμπαλης είναι Γενικός Χειρουργός, Λαπαροσκόπος & Ρομποτικός Χειρουργός, Διευθυντής Γενικής & Λαπαροσκοπικής Χειρουργικής στο Ιατρικό Κέντρο Αθηνών και Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Ενδοσκοπικής Χειρουργικής (ΕΕΕΧ).
Η καθημερινή του ενασχόληση με:
- οξείες χειρουργικές παθήσεις της κοιλιάς, όπως η οξεία σκωληκοειδίτιδα,
- κήλες κοιλιακού τοιχώματος και βουβωνοκήλες,
- παθήσεις λεπτού και παχέος εντέρου,
σε συνδυασμό με τη μακρόχρονη εμπειρία στη λαπαροσκοπική και ρομποτική χειρουργική, επιτρέπουν:
- έγκαιρη και ακριβή διάγνωση του πόνου δεξιά χαμηλά στην κοιλιά,
- επιλογή της κατάλληλης θεραπευτικής στρατηγικής (συντηρητικής ή χειρουργικής),
- ελάχιστα επεμβατική αντιμετώπιση όπου είναι εφικτό, με μικρότερη νοσηρότητα, λιγότερο πόνο και ταχύτερη επιστροφή στις καθημερινές δραστηριότητες.
Συμπέρασμα
Ο πόνος δεξιά χαμηλά στην κοιλιά δεν είναι σύμπτωμα για να «το δούμε λίγες μέρες ακόμη». Από απλές φλεγμονές μέχρι οξείες καταστάσεις που χρειάζονται άμεση χειρουργική παρέμβαση, το φάσμα των αιτίων είναι μεγάλο.
Η έγκαιρη εκτίμηση από έμπειρο γενικό χειρουργό βοηθά:
- να αποσαφηνιστεί γρήγορα η αιτία του πόνου,
- να αποφευχθούν περιττές καθυστερήσεις και επιπλοκές,
- να επιλεγεί η ασφαλέστερη και πιο κατάλληλη θεραπεία για τον κάθε ασθενή, με βάση τη δική του κλινική εικόνα και ανάγκες.
