Ελκώδης Κολίτιδα – Ενδείξεις Χειρουργικής Αντιμετώπισης και Παθοφυσιολογία, Κλινική Εικόνα και Θεραπεία.
Εισαγωγή
Η ελκώδης κολίτιδα (UC) αποτελεί μια χρόνια φλεγμονώδη νόσο του παχέος εντέρου, με προσβολή μόνο του βλεννογόνου και χαρακτηριστική συνεχή προσβολή που ξεκινά από το ορθό και επεκτείνεται προς το εγγύς κόλον. Ανήκει στις Ιδιοπαθείς Φλεγμονώδεις Νόσους του Εντέρου (ΙΦΝΕ), μαζί με τη νόσο του Crohn.
Αίτια και Παθογένεια
Η παθογένεια είναι πολυπαραγοντική:
- Γενετικοί παράγοντες: Συσχέτιση με HLA-B27 και άλλους πολυμορφισμούς (π.χ. IL-23R).
- Δυσρύθμιση ανοσολογικής απάντησης στο εντερικό μικροβίωμα.
- Περιβαλλοντικοί παράγοντες: Δυτικού τύπου διατροφή, λήψη αντιβιοτικών, διακοπή καπνίσματος.
- Αλλαγή μικροβιώματος: Δυσαρμονία στη φυσιολογική εντερική χλωρίδα.
Επιδημιολογία
- Επίπτωση: 10–20 νέα περιστατικά ανά 100.000 πληθυσμού ετησίως.
- Προτίμηση ηλικίας: 15–35 ετών & δεύτερη κορύφωση 60–80 ετών.
- Περιοχές: Πιο συχνή σε Ευρώπη & Βόρεια Αμερική.
- Οικογενειακό ιστορικό: Σε ποσοστό έως 20% των περιπτώσεων.
Κλινική Εικόνα
Εντερικά Συμπτώματα
- Αιματηρές διάρροιες με βλέννη
- Τεινεσμός και αίσθημα ατελούς κένωσης
- Κοιλιακό άλγος στο υπογάστριο ή αριστερά
- Απώλεια βάρους
- Πυρετός (σε σοβαρές εξάρσεις)
Εξωεντερικές Εκδηλώσεις
- Αρθρίτιδα (περιφερική ή αξονική)
- Ερυθηματώδες οζώδες, πυοδερματώδες γαγγραινώδες ερύθημα
- Οφθαλμικά (ραγοειδίτιδα, επιπεφυκίτιδα)
- Ηπατοχολικά (π.χ. Πρωτοπαθής Σκληρυντική Χολαγγειΐτιδα)
Αιματολογική Εικόνα
Κατά την ενεργό φάση της νόσου παρατηρούνται:
- Αναιμία (σιδηροπενική ή χρόνιας νόσου)
- Αυξημένη CRP και ταχύτητα καθίζησης (ΤΚΕ)
- Λευκοκυττάρωση και θρομβοκυττάρωση
- Υπολευκωματιναιμία (σε σοβαρή φλεγμονή)
- Ανεπάρκεια βιταμίνης Β12 ή φολικού (σε παρατεταμένη νόσο)
Επιπλοκές
- Τοξικό μεγάκολο: Διάταση παχέος εντέρου >6cm με συστηματικά σημεία.
- Αιμορραγία από διαβρώσεις ή έλκη.
- Δυσπλασία ή καρκίνος παχέος εντέρου: Ιδιαίτερα μετά από >8–10 έτη ενεργού φλεγμονής.
- Εντερικές στενώσεις (λιγότερο συχνές απ’ ό,τι στη νόσο Crohn)
Φαρμακευτική Θεραπεία
Η θεραπεία εξατομικεύεται ανάλογα με τη βαρύτητα και την εντόπιση:
1. Ήπια έως Μέτρια Νόσος
- Μεσαλαζίνη (5-ASA): Από του στόματος ή υποκλυσμοί (ορθοσιγμοειδής νόσος)
- Τοπικά κορτικοστεροειδή (π.χ. budezonide foam)
2. Μέτρια έως Σοβαρή Νόσος
- Συστηματικά κορτικοειδή (π.χ. πρεδνιζολόνη)
- Ανοσοκατασταλτικά (αζαθειοπρίνη, 6-mercaptopurine)
- Βιολογικά:
- Anti-TNF (Infliximab, Adalimumab)
- Vedolizumab (anti-integrin)
- Ustekinumab (IL-12/23)
- JAK inhibitors: (π.χ. tofacitinib)
3. Ανθεκτική Νόσος
- Ενδείξεις για εισαγωγή στο νοσοκομείο με ενδοφλέβια στεροειδή ή προετοιμασία για χειρουργική επέμβαση.
Χειρουργική Αντιμετώπιση
Ενδείξεις Χειρουργείου:
- Τοξικό μεγάκολο ή διάτρηση
- Ανεξέλεγκτη αιμορραγία
- Ανθεκτικότητα σε φαρμακευτική αγωγή
- Δυσπλασία ή καρκίνος
- Βαριά εξάρτηση από κορτικοστεροειδή
- Κακή ποιότητα ζωής λόγω συχνών υποτροπών
Είδη Χειρουργικών Επεμβάσεων
1. Ολική Πρωκτοκολεκτομή με Ιλεοπρωκτική Αναστόμωση (IPAA)
- Θεωρείται η καλύτερη επιλογή σε νεότερους ασθενείς.
- Δημιουργία ειλεϊκής ληκύθου (pouch) για διατήρηση της αφόδευσης από τον πρωκτό.
- Πραγματοποιείται συνήθως σε 2 ή 3 στάδια (λόγω επιπλοκών όπως λοίμωξη ή διαφυγή).
2. Ολική Κολεκτομή με Τελική Ειλεοστομία
- Επιλογή σε περιπτώσεις με κακή λειτουργία σφιγκτήρων, ηλικιωμένους ή με καρκίνο.
- Μόνιμη ειλεοστομία.
3. Υφολική Κολεκτομή με Προστατευτική Στομία
- Χρήσιμη σε επείγουσες καταστάσεις όπως τοξικό μεγάκολο.
- Επιτρέπει την προσωρινή σταθεροποίηση και προγραμματισμένη δεύτερη επέμβαση.
Μετεγχειρητική Πορεία και Παρακολούθηση
- Οι ασθενείς με IPAA πρέπει να παρακολουθούνται για λειτουργικότητα του pouch, πιθανή πυελική λοίμωξη ή pouchitis.
- Η πρόληψη δυσπλασίας εξακολουθεί να είναι απαραίτητη μέχρι την ολική κολεκτομή.
- Σε ασθενείς με πρωτοπαθή σκληρυντική χολαγγειΐτιδα διατηρείται αυξημένος κίνδυνος καρκίνου.
Συμπεράσματα
Η ελκώδης κολίτιδα αποτελεί μια χρόνια νόσο με ποικίλη κλινική πορεία. Η σύγχρονη φαρμακευτική θεραπεία έχει βελτιώσει σημαντικά την πρόγνωση. Παρόλα αυτά, η χειρουργική εξακολουθεί να διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο, ειδικά στις περιπτώσεις αποτυχίας της φαρμακευτικής θεραπείας ή εμφάνισης επιπλοκών.