Τι είναι η Αχαλασία Οισοφάγου
Η αχαλασία οισοφάγου είναι μια σπάνια αλλά σοβαρή διαταραχή της κινητικότητας του οισοφάγου, όπου δύο βασικές λειτουργίες «χαλάνε»: ο κατώτερος οισοφαγικός σφιγκτήρας δεν χαλαρώνει σωστά για να επιτρέψει τη δίοδο της τροφής προς το στομάχι και ο ίδιος ο οισοφάγος δεν συσπάται φυσιολογικά για να την προωθήσει. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η τροφή και τα υγρά να λιμνάζουν, προκαλώντας προοδευτική δυσκολία στην κατάποση (στην αρχή στα στερεά, στη συνέχεια και στα υγρά), αίσθημα ότι «κολλάει» η μπουκιά πίσω από το στέρνο, πόνο ή βάρος στο στήθος, παλινδρόμηση άπεπτης τροφής, βήχα ή πνιγμονές τη νύχτα και σταδιακή απώλεια βάρους.
Συχνά η αχαλασία συγχέεται με «απλή» γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση ή άγχος, γι’ αυτό και απαιτείται εξειδικευμένη διερεύνηση με ενδοσκόπηση, μανομετρία υψηλής ανάλυσης και ειδική ακτινολογική μελέτη, ώστε να τεθεί έγκαιρα η σωστή διάγνωση και να εφαρμοστούν σύγχρονες, ελάχιστα επεμβατικές θεραπείες που αποκαθιστούν οριστικά τη δίοδο της τροφής και την ποιότητα ζωής του ασθενούς.
Συναντάται εξίσου στα δύο φύλα και συχνότερα στους ενήλικες (25-60 ετών). Η αχαλασία οισοφάγου είναι αποτέλεσμα τόσο της απώλειας των γαγγλιονικών κυττάρων του μυεντερικού πλέγματος, όσο και της βλάβης των μεταγαγγλιονικών νευρώνων που διευκολύνουν τη χάλαση του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα.
Από ανοσοϊστοχημικές μελέτες προκύπτει ότι υπάρχει ελάττωση του ΝΟ (nitric Oxid) και των αγγειοδραστικών εντερικών πεπτιδίων στους νευρώνες του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα. Η αιτιολογία παραμένει άγνωστη. Έχουν ενοχοποιηθεί γενετικοί και ανοσολογικοί παράγοντες.
Συμπτώματα της αχαλασίας οισοφάγου & Eckardt score
Τα κύρια συμπτώματα της νόσου είναι η δυσφαγία (82-100%) τόσο στις στερεές όσο και στις υγρές τροφές, η παλινδρόμηση (56-97%), η απώλεια βάρους (30-91%), το θωρακικό άλγος (17-95%) και ο οπισθοστερνικός καύσος (27-42%).
Η βαρύτητα των συμπτωμάτων ποσοτικοποιείται με το Eckardt score (0–12), που βαθμολογεί τα 4 παραπάνω στοιχεία από 0 (καθόλου) έως 3 (σοβαρά/καθημερινά ή >10 kg απώλεια βάρους). Συνολικό σκορ ≤3 θεωρείται ήπιο και μετά τη θεραπεία συχνά ορίζεται ως «κλινική επιτυχία», 4–6 μέτριο, ενώ ≥7 σοβαρό και συνήθως απαιτεί άμεση εξειδικευμένη αξιολόγηση. Αν έχετε προοδευτική δυσφαγία, ακούσιo αδυνάτισμα ή συχνές αναγωγές/πνιγμονές, συνιστάται έλεγχος με ενδοσκόπηση και μανομετρία υψηλής ανάλυσης.
Πότε να ζητήσω ιατρική εκτίμηση;
Αν έχετε επίμονη δυσκολία στην κατάποση (στερεών ή/και υγρών) ή αναγωγές άπεπτης τροφής, κλείστε αξιολόγηση με γαστρεντερολόγο/χειρουργό ανώτερου πεπτικού.
Κλείστε ραντεβού άμεσα όταν:
- Η δυσφαγία διαρκεί >2–4 εβδομάδες ή επιδεινώνεται προοδευτικά.
- Υπάρχει ακούσια απώλεια βάρους, νυκτερινός βήχας/πνιγμονές ή υποψία εισρόφησης.
- Έχετε θωρακικό πόνο/πίεση που δεν εξηγείται αλλιώς.
- Χρειάζεται συχνά να πίνετε νερό ή να «κοπανάτε» το στήθος για να κατεβεί η τροφή.
Επείγον (ΤΕΠ/νοσοκομείο) αν εμφανιστούν:
- Αδυναμία κατάποσης σάλιου ή πλήρης «μπλοκάρισμα» τροφής.
- Σημαντική αφυδάτωση, επίμονοι έμετοι ή αιμορραγία (αιματέμεση/μέλαινα κένωση).
- Πυρετός, δύσπνοια, έντονος/διαφορετικός θωρακικός πόνος (ιδίως με ιστορικό καρδιοπάθειας).
Μετά από θεραπεία (POEM/Heller/διαστολή) ζητήστε επανεκτίμηση εάν:
- Η δυσφαγία επιμένει ή επιστρέφει,
- εμφανιστούν έντονη καούρα/παλινδρόμηση παρά αγωγή,
- πυρετός, επιδεινούμενος πόνος ή επίμονος εμετός τις πρώτες ημέρες.
Διάγνωση της αχαλασίας οισοφάγου
Η κλινική εικόνα θέτει την υπόνοια της νόσου.
Ανώτερη ενδοσκόπηση
Πρώτη εξέταση για να “δούμε μέσα” στον οισοφάγο και τη γαστροοισοφαγική συμβολή. Ελέγχουμε αν υπάρχει διάταση ή τροφές που «λιμνάζουν», και αποκλείουμε άλλες αιτίες στένωσης (π.χ. ουλές, όγκοι). Συχνά λαμβάνονται βιοψίες για σιγουριά. Η εξέταση είναι σύντομη, με μέθη, και την ίδια μέρα πάτε σπίτι.
Μονομετρία υψηλής ανάλυσης (HRM) – Chicago v4.0 υποτύποι I/II/III
Η HRM είναι η “δοκιμασία αναφοράς”: με λεπτό καθετήρα μετρά την πίεση και τον συντονισμό των μυών του οισοφάγου. Στην αχαλασία, η «βαλβίδα» (κατώτερος οισοφαγικός σφιγκτήρας) δεν χαλαρώνει σωστά και οι φυσιολογικές κινήσεις προώθησης λείπουν. Με βάση τα μοτίβα στην HRM, χωρίζουμε την πάθηση σε:
- Τύπο I: αδύναμες/απούσες κινήσεις.
- Τύπο II: ο οισοφάγος «πιέζεται» ομοιόμορφα για να σπρώξει την τροφή.
- Τύπο III: σπαστικές/πρόωρες συστολές.
Η υποτύπωση μάς βοηθά να προτείνουμε την κατάλληλη θεραπεία (π.χ. συχνά POEM στον τύπο III).
Timed barium esophagram & EndoFLIP (πότε χρειάζονται)
Το Timed Barium Esophagram (TBE) είναι ακτινογραφίες μετά από κατάποση βαρίου, σε 1–2–5 λεπτά, για να δούμε πόσο γρήγορα αδειάζει ο οισοφάγος. Χρήσιμο όταν η HRM δεν είναι απολύτως ξεκάθαρη και για να μετρήσουμε αντικειμενικά τη βελτίωση μετά τη θεραπεία.
Το EndoFLIP γίνεται κατά την ενδοσκόπηση και μετρά πόσο «ανοίγει»/διαστέλλεται η περιοχή της βαλβίδας (Distensibility Index). Μας βοηθά να επιβεβαιώσουμε επιτόπου ότι η μυοτομή ή η διαστολή ήταν επαρκής και είναι χρήσιμο όταν η HRM δεν μπορεί να γίνει ή δίνει οριακά ευρήματα.
Τέσσερα είναι τα μανομετρικά κριτήρια που χαρακτηρίζουν την αχαλασία:
- απουσία περισταλτικών κυμάτων,
- ατελής χάλαση του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα,
- αυξημένη πίεση του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα, καθώς και,
- αύξηση της ενδοοισοφαγικής πίεσης σε σχέση με την ενδογαστρική.
Αντιμετώπιση – Θεραπεία της αχαλασίας οισοφάγου
POEM – ενδείξεις, πλεονεκτήματα/μειονεκτήματα (↑GERD):
Η ενδοσκοπική μυοτομή POEM ενδείκνυται στην αχαλασία όλων των υποτύπων, με ιδιαίτερη αξία στον Τύπο III (σπαστική) λόγω δυνατότητας μακρύτερης, στοχευμένης μυοτομής· εφαρμόζεται επίσης σε υποτροπή μετά από Heller ή πνευματικές διαστολές και σε επιλεγμένους ασθενείς υψηλότερου χειρουργικού κινδύνου. Πλεονεκτήματα: χωρίς εξωτερικές τομές, συνήθως σύντομη νοσηλεία/ανάρρωση, εξατομίκευση μήκους μυοτομής, δυνατότητα χρήσης ακόμη και μετά από προηγούμενες θεραπείες. Μειονεκτήματα: αυξημένος κίνδυνος ΓΟΠ (↑GERD) επειδή δεν συνοδεύεται από αντικατασταλτική θολοπλαστική—αρκετοί ασθενείς χρειάζονται PPIs και παρακολούθηση· δεν διορθώνει συνοδές διαφραγματοκήλες· απαιτεί έμπειρο κέντρο και έχει ενδοσκοπικούς κινδύνους (αιμορραγία, διαφυγή, υποδόριο/μεσοθωρακικό εμφύσημα). Η επιλογή μεταξύ POEM και λαπαροσκοπικής Heller με Dor/Toupet εξατομικεύεται βάσει υποτύπου, ανατομίας, συμπτωμάτων ΓΟΠ και εμπειρίας ομάδας.
Πνευματική διαστολή – πότε/ποιοι & επαναλήψεις:
Η πνευματική διαστολή (PD) με ενδοοισοφαγικό μπαλόνι είναι ελάχιστα επεμβατική επιλογή κυρίως για ασθενείς τύπου I/II που προτιμούν να αποφύγουν χειρουργείο ή έχουν αυξημένο χειρουργικό κίνδυνο· στον τύπο III η αποτελεσματικότητα είναι χαμηλότερη. Γίνεται συνήθως με βαθμιαία (“graded”) διαστολή σε διαφορετικές συνεδρίες (π.χ. 30 → 35 → 40 mm), ώστε να αυξηθεί το ποσοστό επιτυχίας και να περιοριστεί ο κίνδυνος. Μπορεί να χρειαστούν επαναλήψεις στην υποτροπή των συμπτωμάτων ή όταν η αρχική ανταπόκριση είναι μερική, με μεσοδιάστημα εβδομάδων–μηνών ανάλογα με την κλινική εικόνα και το Eckardt score. Πλεονεκτήματα: σύντομη νοσηλεία/ανάρρωση και δυνατότητα επανάληψης. Περιορισμοί/κίνδυνοι: διάτρηση (σπάνια αλλά σοβαρή, απαιτεί άμεση αντιμετώπιση), πιθανή ΓΟΠ που χρειάζεται PPIs, χαμηλότερη μακροχρόνια διατήρηση αποτελέσματος σε νεότερους ασθενείς. Δεν ενδείκνυται σε έντονα σπειροειδή/μεγαοισοφάγο, ενώ απαιτείται αντικειμενικός έλεγχος ανταπόκρισης (π.χ. TBE, HRM/EndoFLIP) και παρακολούθηση για υποτροπή.
Η λαπαροσκοπική μυοτομή Heller με μερική θολοπλαστική Dor ή Toupet
Παραμένει «gold-standard» για πολλούς ασθενείς με αχαλασία—ιδίως Τύπου I/II, σε νεότερες ηλικίες ή όταν θέλουμε μείωση μετεγχειρητικής ΓΟΠ χωρίς να θυσιάζουμε την αποτελεσματικότητα. Η επέμβαση γίνεται με 5 μικρές τομές: επιμηκύνουμε προσεκτικά το μυϊκό στρώμα του οισοφάγου (~5–7 cm πάνω από τον ΚΟΣ) και του στομάχου (2–3 cm κάτωθεν), διατηρώντας άθικτο τον βλεννογόνο· στη συνέχεια πραγματοποιείται μερική θολοπλαστική για αντι-reflux προστασία: Dor (πρόσθια 180–200°) όταν προτιμάται κάλυψη της μυοτομής/βλεννογόνου ή υπάρχει υψηλός κίνδυνος μικροδιαφυγής, ή Toupet (οπίσθια 270°) όταν θέλουμε καλύτερη γωνίωση/σταθεροποίηση της συμβολής.
Τα ποσοστά μακροχρόνιας ύφεσης δυσφαγίας είναι συνήθως >85–90%, με χαμηλότερη επίπτωση ΓΟΠ σε σχέση με τεχνικές χωρίς θολοπλαστική· νοσηλεία 1–2 ημέρες και σταδιακή δίαιτα (υγρά → μαλακές → κανονικές τροφές σε 2–4 εβδομάδες). Ενδείκνυται επίσης μετά από αποτυχία/υποτροπή πνευματικών διαστολών και σε επιλεγμένες περιπτώσεις μετά από POEM. Κύριοι κίνδυνοι: βλεννογονική διατρήση (χαμηλή αλλά υπαρκτή), αιμορραγία, σπάνια δυσλειτουργία θολοπλαστικής ή εμμένοντα/υποτροπιάζοντα συμπτώματα που αντιμετωπίζονται με ενδοσκοπική διάταση ή επανεπέμβαση. Δεν είναι ιδανική επιλογή σε σοβαρό μεγαοισοφάγο/ακραία διάταση όπου μπορεί να απαιτηθούν εξειδικευμένες λύσεις. Η εμπειρία του κέντρου είναι καθοριστική για ακριβή μυοτομή, σωστή επιλογή Dor vs Toupet και ελαχιστοποίηση ΓΟΠ.
Η επέμβαση διαρκεί 1 – 2 ώρες. Την επόμενη ημέρα ο ασθενής λαμβάνει εξιτήριο και επανέρχεται συντομότατα στις καθημερινές του συνήθειες απαλλαγμένος από τα βασανιστικά συμπτώματα της νόσου του.
Μετεγχειρητική πορεία & διατροφή 2–4 εβδομάδων:
Την 1η–2η ημέρα ξεκινάτε με διαυγή υγρά (νερό, ζωμούς, ζελέ), μικρές και συχνές γουλιές· αν δεν υπάρχουν πόνος κατά την κατάποση, έμετοι ή πυρετός, περνάτε σε πολτοποιημένα/ημίρρευστα (σούπες βελουτέ, γιαούρτι, πουρές) για την 1η εβδομάδα.
Στη 2η εβδομάδα προσθέτετε μαλακές τροφές (κοτόπουλο καλοψημένο σε πολύ μικρές μπουκιές, ψάρι, καλά βρασμένα λαχανικά, αυγό, τυρί κρέμα), μασώντας αργά και αποφεύγοντας μεγάλες μπουκιές, ανθρακούχα, αλκοόλ, πολύ ζεστά/πολύ κρύα και όξινα/πικάντικα που αυξάνουν ερεθισμό/ΓΟΠ.
Στις εβδομάδες 3–4 επανέρχεστε σταδιακά σε κανονική υφή, διατηρώντας μικρά, συχνά γεύματα (5–6/ημέρα), καλό μάσημα και αποφυγή ξηρών/ινωδών τροφών που «κολλάνε» (π.χ. ξερό ψωμί, άψητο κρέας). Ύπνος με ανύψωση κεφαλής, αποχή από έντονη άρση βάρους για ~2 εβδομάδες και περπάτημα από την πρώτη μέρα βοηθούν την ανάρρωση· λαμβάνετε τα φάρμακα (π.χ. PPIs αν έχουν δοθεί) όπως έχουν συνταγογραφηθεί.
Επικοινωνήστε άμεσα αν εμφανιστούν επίμονη δυσφαγία/έμετος, πυρετός, αίμα ή έντονη καούρα που δεν υποχωρεί. (Οι οδηγίες εξατομικεύονται ανά τεχνική: μετά από POEM απαιτείται συχνά μεγαλύτερη προσοχή για ΓΟΠ, ενώ μετά από Heller+Dor/Toupet η ανοχή επανέρχεται συνήθως ταχύτερα.)
Ρομποτική επέμβαση Heller (Heller + μερική θολοπλαστική Dor/Toupet):
Η ρομποτική προσέγγιση είναι ελάχιστα επεμβατική εκδοχή της κλασικής μυοτομής Heller, που αξιοποιεί 3D μεγέθυνση και αρθρωτά εργαλεία για ακριβή διαχωρισμό των μυϊκών ινών του οισοφάγου και προσεγμένη συρραφή ιστών. Επιτρέπει εξαιρετικό χειρισμό στην περιοχή της γαστροοισοφαγικής συμβολής, διευκολύνει την αντι-reflux θολοπλαστική (Dor ή Toupet) στο ίδιο χειρουργείο, και είναι ιδιαίτερα χρήσιμη σε δύσκολες ανατομίες, παχύσαρκους ασθενείς, επανεπεμβάσεις ή όταν συνυπάρχει διαφραγματοκήλη που χρειάζεται αποκατάσταση. Τα αποτελέσματα στην ανακούφιση της δυσφαγίας είναι γενικά ισοδύναμα με της λαπαροσκοπικής μεθόδου, με χαμηλά ποσοστά επιπλοκών και συνήθως νοσηλεία 1–2 ημερών·
ο κίνδυνος ΓΟΠ μετριάζεται με τη θολοπλαστική και την προσεκτική τεχνική. Πιθανά μειονεκτήματα είναι ο μεγαλύτερος χειρουργικός χρόνος/κόστος σε ορισμένα κέντρα και η ανάγκη για εξειδικευμένη ομάδα.
Η επιλογή ρομποτική vs λαπαροσκοπική Heller ή POEM εξατομικεύεται με βάση τον υπότυπο Chicago (βλέπε Μαννομετρία), το ιστορικό, την ανατομία και την εμπειρία της ομάδας, με κοινό στόχο ασφαλή αποκατάσταση της κατάποσης και ελαχιστοποίηση του μετεγχειρητικού reflux.
Κόστος στον ιδιωτικό τομέα (ενημερωτικά):
Το συνολικό κόστος για αντιμετώπιση αχαλασίας στον ιδιωτικό τομέα διαφέρει σημαντικά ανάλογα με τη μέθοδο (POEM, λαπαροσκοπική/ρομποτική Heller με Dor/Toupet), τη διάρκεια νοσηλείας, τα αναλώσιμα/εργαλεία (π.χ. ενδοσκοπικά μαχαίρια, EndoFLIP), τον χειρουργικό χρόνο και το επίπεδο θαλάμου. Συνήθως περιλαμβάνει: αμοιβές ιατρικής ομάδας, αναισθησία, χειρουργείο/ενδοσκόπηση, νοσηλεία, φαρμακευτική αγωγή και βασικό μετεγχειρητικό έλεγχο. Σε ρομποτική Heller το κόστος είναι συχνά υψηλότερο λόγω ρομποτικής τεχνολογίας και εργαλείων, ενώ στην POEM μπορεί να αυξάνεται από τα ειδικά ενδοσκοπικά αναλώσιμα. Συνεργαζόμαστε με τις περισσότερες ιδιωτικές ασφαλιστικές· προτείνεται προέγκριση (pre-authorization) ώστε να αποτυπωθεί τι καλύπτεται και τι παραμένει ως ιδία συμμετοχή. Παρέχουμε γραπτή, αναλυτική προσφορά πριν την επέμβαση, προσαρμοσμένη στο εξατομικευμένο πλάνο (είδος πράξης, ανάγκη για επιπλέον εξετάσεις, πιθανή διανυκτέρευση).
FAQ – Συχνές Ερωτήσεις
- Τι είναι η αχαλασία οισοφάγου;
Η αχαλασία είναι σπάνια διαταραχή της κινητικότητας του οισοφάγου, όπου ο κατώτερος οισοφαγικός σφιγκτήρας δεν χαλαρώνει σωστά και ο οισοφάγος δεν συσπάται φυσιολογικά. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα η τροφή να “κολλάει” πίσω από το στέρνο, με δυσκολία στην κατάποση, παλινδρόμηση άπεπτης τροφής και συχνά απώλεια βάρους. - Ποια συμπτώματα πρέπει να με ανησυχήσουν και να ζητήσω έλεγχο;
Επιμένουσα δυσκολία στην κατάποση στερεών ή/και υγρών, αίσθημα ότι η τροφή δεν κατεβαίνει, παλινδρόμηση τροφής τη νύχτα, βήχας ή πνιγμονές στον ύπνο, ανεξήγητη απώλεια βάρους ή πόνος/βάρος στο στήθος είναι συμπτώματα που χρειάζονται άμεση εκτίμηση από εξειδικευμένο ιατρό. - Πώς γίνεται η διάγνωση της αχαλασίας;
Η διάγνωση βασίζεται σε τρία βασικά εργαλεία: ενδοσκόπηση για να αποκλειστούν άλλες παθήσεις, μανομετρία υψηλής ανάλυσης (HRM) για να επιβεβαιωθεί ο τύπος της αχαλασίας σύμφωνα με τα κριτήρια Chicago και ειδικό ακτινολογικό έλεγχο (timed barium esophagram). Σε επιλεγμένες περιπτώσεις χρησιμοποιείται και EndoFLIP για πιο λεπτομερή αξιολόγηση. - Ποια είναι η καλύτερη θεραπεία για την αχαλασία;
Η θεραπεία εξατομικεύεται ανάλογα με την ηλικία, τον τύπο της αχαλασίας και τα ευρήματα του ελέγχου. Οι αποτελεσματικότερες μέθοδοι είναι η ενδοσκοπική μυοτομή POEM, η λαπαροσκοπική ή ρομποτική μυοτομή Heller με θολοπλαστική και η πνευματική διαστολή σε επιλεγμένες περιπτώσεις. Στόχος είναι η μόνιμη ανακούφιση της δυσφαγίας, με το μικρότερο δυνατό κίνδυνο παλινδρόμησης. - Η αχαλασία θεραπεύεται οριστικά; Θα έχω φυσιολογική ζωή μετά την επέμβαση;
Η βλάβη της κινητικότητας είναι χρόνια, αλλά με σωστά επιλεγμένη επέμβαση τα συμπτώματα μπορούν να ελεγχθούν μόνιμα και οι περισσότεροι ασθενείς επιστρέφουν σε πλήρως φυσιολογική ποιότητα ζωής. Η στενή παρακολούθηση σε εξειδικευμένο κέντρο και η έγκαιρη αντιμετώπιση τυχόν υποτροπών εξασφαλίζουν μακροχρόνια, σταθερά αποτελέσματα.
