Τι σημαίνει ότι έσπασε η σκωληκοειδής απόφυση: Παθοφυσιολογία, κίνδυνοι και θεραπευτική αντιμετώπιση.
Εισαγωγή
Η σκωληκοειδής απόφυση είναι ένα μικρό, σωληνοειδές όργανο που εκφύεται από το τυφλό, στο κατώτερο τμήμα του παχέος εντέρου. Η οξεία σκωληκοειδίτιδα αποτελεί την πιο συχνή χειρουργική επείγουσα πάθηση της κοιλιάς, με συχνότητα που εκτιμάται σε περίπου 7–10% του πληθυσμού. Όταν η φλεγμονή δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα, μπορεί να οδηγήσει σε διάτρηση/ρήξη της απόφυσης, η οποία εκλαϊκευμένα περιγράφεται ως «έσπασε η σκωληκοειδής απόφυση». Η εξέλιξη αυτή μετατρέπει μία κατά τα άλλα απλή και σχετικά χαμηλού κινδύνου πάθηση σε δυνητικά θανατηφόρα επιπλοκή.
Παθοφυσιολογία
Η ρήξη της σκωληκοειδούς απόφυσης είναι το τελικό στάδιο μίας προοδευτικής φλεγμονώδους διεργασίας:
- Απόφραξη αυλού: Προκαλείται από κοπρόλιθους (fecaliths), υπερπλασία λεμφικού ιστού, παρασιτώσεις ή σπανιότερα από νεοπλάσματα.
- Αύξηση ενδοαυλικής πίεσης: Η συνεχιζόμενη παραγωγή βλέννας και η συγκράτηση υγρού οδηγούν σε διάταση.
- Αγγειακή συμφόρηση – ισχαιμία: Η πίεση διακόπτει την αιματική ροή, προκαλώντας νέκρωση του τοιχώματος.
- Μικροβιακή διήθηση: Εντερικά βακτήρια (κυρίως Escherichia coli και αναερόβια) εισβάλλουν στους νεκρωμένους ιστούς.
- Διάτρηση: Η τοιχωματική καταστροφή οδηγεί σε ρήξη με έξοδο πύου και κοπρανώδους υλικού στην περιτοναϊκή κοιλότητα.
Κλινική εικόνα
Στα αρχικά στάδια η σκωληκοειδίτιδα εκδηλώνεται με κοιλιακό άλγος (συνήθως αρχικά περιστασιακό στο επιγάστριο ή τον ομφαλό και στη συνέχεια εντοπιζόμενο στο δεξιό λαγόνιο βόθρο), ναυτία, ανορεξία και χαμηλό πυρετό.
Όταν η απόφυση διαρραγεί, η εικόνα γίνεται πολύ πιο έντονη:
- Διάχυτος κοιλιακός πόνος με μυϊκή άμυνα («σανίδα»).
- Υψηλός πυρετός και ρίγη.
- Σημεία περιτονίτιδας.
- Σημεία σηπτικής καταπληξίας σε βαριές περιπτώσεις (ταχυκαρδία, υπόταση, σύγχυση).
Επιπλοκές της ρήξης
- Γενικευμένη περιτονίτιδα – η πιο επικίνδυνη μορφή, με εκτεταμένη φλεγμονή του περιτοναίου.
- Περι-σκωληκοειδικό απόστημα – τοπική συλλογή πύου που μπορεί να οριοθετηθεί από το επιπλόον και τους γύρω ιστούς.
- Πυελικό απόστημα – ειδικά σε γυναίκες, με συμπτώματα δυσουρίας ή διάρροιας.
- Σήψη και πολυοργανική ανεπάρκεια – συστηματική επιπλοκή που αυξάνει δραματικά τη θνητότητα.
- Συμφύσεις και αποφρακτικός ειλεός – όψιμες επιπλοκές μετά από επιβίωση της οξείας φάσης.
Διάγνωση
Η διάγνωση βασίζεται σε:
- Κλινική εξέταση: Διάχυτη ευαισθησία, σημείο Blumberg (αναπηδώσα ευαισθησία), έντονη άμυνα.
- Εργαστηριακό έλεγχο: Λευκοκυττάρωση με ουδετεροφιλία, αυξημένη CRP.
- Απεικόνιση:
- Υπερηχογράφημα: χρήσιμο, ιδιαίτερα σε παιδιά.
- Αξονική τομογραφία: υψηλή διαγνωστική ακρίβεια, αναδεικνύει ρήξη, αποστήματα, ελεύθερο αέρα/υγρό.
Θεραπεία
Η ρήξη της σκωληκοειδούς απόφυσης αποτελεί απόλυτη ένδειξη επείγουσας χειρουργικής επέμβασης:
- Σκωληκοειδεκτομή (λαπαροσκοπική ή ανοικτή) με καθαρισμό της κοιλιακής κοιλότητας.
- Εκτεταμένη πλύση και παροχέτευση για την απομάκρυνση πύου και κοπρανώδους υλικού.
- Ευρέος φάσματος αντιβιοτική αγωγή έναντι αερόβιων και αναερόβιων μικροοργανισμών.
- Σε ειδικές περιπτώσεις (περιορισμένο απόστημα χωρίς γενικευμένη περιτονίτιδα), μπορεί να εφαρμοστεί συντηρητική αντιμετώπιση με παροχέτευση υπό CT-καθοδήγηση και ενδοφλέβια αντιβιοτικά, με σκοπό καθυστερημένη σκωληκοειδεκτομή (interval appendectomy).
Συμπεράσματα
Η ρήξη της σκωληκοειδούς απόφυσης είναι η πιο σοβαρή επιπλοκή της οξείας σκωληκοειδίτιδας και μετατρέπει μία σχετικά απλή χειρουργική πάθηση σε απειλητική για τη ζωή κατάσταση. Η έγκαιρη διάγνωση και η άμεση χειρουργική αντιμετώπιση αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο για την πρόληψη βαριών επιπλοκών και την επιβίωση του ασθενούς.
Ο Γεώργιος Σάμπαλης, Γενικός Χειρουργός – Λαπαροσκόπος, Διευθυντής Χειρουργικής στο Ιατρικό Κέντρο Αθηνών και Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Ενδοσκοπικής Χειρουργικής, έχει μακρά εμπειρία στην ελάχιστα επεμβατική χειρουργική. Στο πεδίο της οξείας κοιλίας, η χρήση σύγχρονων λαπαροσκοπικών τεχνικών υπό την καθοδήγησή του προσφέρει ασθενείς με ρήξη σκωληκοειδούς απόφυσης ταχύτερη ανάρρωση, μικρότερη μετεγχειρητική νοσηρότητα και βέλτιστα κλινικά αποτελέσματα.
