Υδροκήλη είναι η συλλογή υγρού γύρω από το γεννηικό όργανο του άρρενος (ανατομικά μεταξύ των πετάλων του ιδίως ελυτροειδούς χιτώνα (tunica vaginale) του γεννητικού οργάνου). Αποτέλεσμα αυτού είναι η προοδευτική συνήθως ανώδυνη διόγκωση του μισού ή ολόκληρου του οσχέου εάν η υδροκήλη είναι αμφοτερόπλευρη, η οποία “τρομάζει” συνήθως τον πάσχοντα ο οποίος ανησυχεί κυρίως μήπως υπάρχει πρόβλημα όγκου ή κάποια κήλη.
Αιτιολογία
Συνήθως δεν ανευρίσκεται κάποιος συγκεκριμένος αιτιολογικός παράγοντας οπότε πρόκειται για ιδιοπαθή υδροκήλη. Μπορεί όμως να παρατηρηθεί συλλογή υγρού δευτεροπαθώς σαν αντιδραστική εκδήλωση σε κάθε πάθηση του γεννητικού οργάνου ή της επιδιδυμίδας, φλεγμονή ή σε κάποιο κτύπημα ή ερεθισμό.
Η υδροκήλη στους ενήλικες προκύπτει από διαταραχή ισορροπίας ανάμεσα στην παραγωγή και την απορρόφηση υγρού από το πέταλο της ελυτροειδούς μήνιγγας του όρχεως. Συχνά είναι ιδιοπαθής (χωρίς σαφή αιτία), ιδίως μετά την ηλικία των 35–40 ετών, όπου μικροαγγειακές/λεμφικές αλλαγές οδηγούν σε αργή, προοδευτική συλλογή υγρού. Μπορεί να εμφανιστεί αντιδραστικά μετά από λοίμωξη (επιδιδυμο-ορχίτιδα), τραύμα ή επέμβαση στην περιοχή (π.χ. αποκατάσταση βουβωνοκήλης, κιρσοκήλης), καθώς και σε λεμφαγγειακή απόφραξη (σπάνια στη χώρα μας, συχνότερη σε ενδημικές περιοχές φιλαρίασης). Λιγότερο συχνά είναι δευτεροπαθής σε παθήσεις του ίδιου του όρχεως, όπως συστροφή, αιμάτωμα, ή—σπανιότατα—νεόπλασμα. Η μνεία σε όγκο γίνεται με προσοχή: η υδροκήλη συνήθως είναι καλοήθης κατάσταση, όμως αν συνυπάρχει σκληρή, μη ευπίεστη μάζα, ταχεία αύξηση μεγέθους, ασύμμετρη διόγκωση ή πόνος που δεν ταιριάζει με απλή υδροκήλη, χρειάζεται υπερηχογράφημα οσχέου για ασφαλή αποκλεισμό άλλης υποκείμενης αιτίας.
Η υδροκήλη όταν επικοινωνεί με την κοιλιακή (περιτοναϊκή) κοιλότητα καλείται επικοινωνούσα υδροκήλη, η οποία είναι συχνότερη στα παιδιά.
Συμπτώματα
Η υδροκήλη συνήθως εκδηλώνεται ως ανώδυνο ή ήπια ενοχλητικό πρήξιμο στο όσχεο, που δίνει αίσθημα βάρους ή «τραβήγματος» και συχνά μεγαλώνει σταδιακά· μπορεί να μεταβάλλεται μέσα στην ημέρα (ελαφρώς μεγαλύτερη όταν στέκεστε/στο τέλος της ημέρας) και να είναι μαλακή στην αφή, χωρίς ερυθρότητα ή έντονο πόνο. Μπορεί να είναι μονόπλευρη ή αμφοτερόπλευρη και σπανίως προκαλεί πόνο, εκτός αν το μέγεθος γίνει μεγάλο ή συνυπάρχει φλεγμονή. Σημάδια που απαιτούν άμεση ιατρική αξιολόγηση: αιφνίδιος ή έντονος πόνος στο όσχεο (ιδίως με ναυτία/εμέτους), ερυθρότητα και θερμότητα της περιοχής, πυρετός, ταχεία αύξηση μεγέθους, τραυματισμός ή δυσκολία στην ψηλάφηση του όρχεως—ώστε να αποκλειστεί συστροφή ή λοίμωξη.
Συνήθως η υδροκήλη δεν επηρεάζει τη γονιμότητα, αλλά η σωστή διάγνωση από ειδικό είναι απαραίτητη για να αποκλειστούν άλλα αίτια διόγκωσης.
Διάγνωση υδροκήλης
Κατά την ψηλάφηση του οσχέου ανευρίσκεται μία ανώδυνη σκληρία συνήθως ανώδυνη, που κλυδάζει χωρίς συνήθως σημεία φλεγμονής. Γενικά μοιάζει σαν ένα στρογγυλό σαφές “μπαλάκι” μέσα στο όσχεο, εκεί που στην θεση του υπήρχε το γεννητικό όργανο.
Μία από τις κλασσικές μεθόδους διάγνωσης της υδροκήλης είναι η διαφανοσκόπηση, κατά την οποία τοποθετείται μία φωτεινή πηγή στη μία πλευρά του οσχέου και γίνεται έλεγχος της διαφάνειας αυτού από την άλλη πλευρά. Σαφής όμως διάγνωση μπορεί να τεθεί με τη βοήθεια του υπερηχογραφήματος.
Θεραπεία υδροκήλης
Παρακολούθηση (“watchful waiting”)
Σε μικρές, ασυμπτωματικές υδροκήλες μπορεί να επιλεγεί παρακολούθηση με τακτική κλινική εκτίμηση και υπερηχογράφημα όταν χρειάζεται. Προτιμάται όταν το οίδημα δεν ενοχλεί στην καθημερινότητα και δεν υπάρχουν “red flags” (πόνος, ταχεία αύξηση, αμφιβολία για διάγνωση). Αλλάζει γραμμή όταν μεγαλώνει αισθητά, προκαλεί ενόχληση/βάρος ή δυσκολεύει δραστηριότητες, ή όταν ο ασθενής επιθυμεί οριστική λύση.
Χειρουργείο (οριστική αντιμετώπιση)
Η υδροκηλεκτομή είναι η πιο αξιόπιστη θεραπεία. Γίνεται συνήθως ως day-case με περιοχική/γενική αναισθησία, μέσα από μικρή τομή στο όσχεο. Ο στόχος είναι να αδειάσει το υγρό και να αδρανοποιηθεί το ελυτροειδές ώστε να μην ξαναγεμίσει.
- Τεχνική Jaboulay (eversion/excision): ανοίγεται και αδειάζει ο σάκος της υδροκήλης και στη συνέχεια αναστρέφεται (γυρίζει προς τα πίσω) ή αφαιρείται τμήμα του. Έτσι μειώνεται δραστικά η παραγωγή/παγίδευση υγρού.
- Τεχνική Lord (plicature): αντί για πλήρη αναστροφή, ο σάκος πτυχώνεται γύρω από τον όρχι με ραφές, μειώνοντας τον νεκρό χώρο. Τείνει να είναι λιγότερο “τραυματική” για τους παρακείμενους ιστούς και συχνά σχετίζεται με μικρότερο μετεγχειρητικό οίδημα/αιμάτωμα.
Η επιλογή τεχνικής εξατομικεύεται (μέγεθος, ποιότητα ιστών, συνυπάρχουσες βλάβες, εμπειρία χειρουργού). Και οι δύο στοχεύουν σε χαμηλά ποσοστά υποτροπής.
Παρακέντηση/Σκληροθεραπεία: ειδική θέση
Η απλή παρακέντηση (αναρρόφηση υγρού με βελόνα) ανακουφίζει προσωρινά αλλά σχεδόν πάντα η υδροκήλη ξαναγεμίζει. Η σκληροθεραπεία (έγχυση σκληρυντικής ουσίας στον σάκο μετά την αναρρόφηση) μπορεί να προσφέρει μεγαλύτερη διάρκεια αποτελέσματος, όμως συνοδεύεται από υψηλότερες υποτροπές σε σύγκριση με το χειρουργείο και πιθανή ανάγκη επαναλήψεων. Έχει θέση κυρίως σε ασθενείς μη-κατάλληλους για αναισθησία/χειρουργείο ή που δεν επιθυμούν επέμβαση γνωρίζοντας τον συμβιβασμό σε αποτελεσματικότητα. Δεν εφαρμόζεται σε ενεργή λοίμωξη και γίνεται με προσοχή.
Ανάρρωση – τι να περιμένω
Μετά από υδροκηλεκτομή είναι αναμεντά μέτριο οίδημα και ευαισθησία για λίγες ημέρες. Συνήθως:
- Εξιτήριο την ίδια ημέρα και βάδισμα άμεσα.
- Αντιμετώπιση πόνου με κοινά αναλγητικά, ανάρτηση/στήριξη οσχέου, πάγος κατά διαστήματα τις πρώτες 48–72 ώρες, προσεκτική υγιεινή τραύματος.
- Επιστροφή σε εργασία γραφείου σε 2–5 ημέρες (ανάλογα με το άτομο)· χειρωνακτική εργασία/βάρη συνήθως αποφεύγονται ~2–3 εβδομάδες.
- Γυμναστική: ήπια δραστηριότητα μετά την 1η εβδομάδα, πλήρης φόρτιση συνήθως στις 3–4 εβδομάδες, εφόσον το οίδημα και ο πόνος έχουν υποχωρήσει.
Το τελικό “στρώσιμο” της περιοχής μπορεί να πάρει μερικές εβδομάδες. Ο γιατρός θα δώσει εξατομικευμένες οδηγίες (π.χ. διαχείριση αντιπηκτικών).
Υποτροπή & επιπλοκές
Με σωστή τεχνική, η υποτροπή μετά από χειρουργείο είναι χαμηλή, αλλά όχι μηδενική. Η σκληροθεραπεία έχει αισθητά υψηλότερη πιθανότητα υποτροπής και ενίοτε απαιτεί επανεπεμβάσεις/επανάληψη έγχυσης. Πιθανές επιπλοκές (σπάνιες): αιμάτωμα, λοίμωξη τραύματος, παρατεινόμενο οίδημα/συλλογή υγρού, πολύ σπάνια τραυματισμός γειτονικών δομών. Η έγκαιρη επικοινωνία με τον θεράποντα για έντονο πόνο, πυρετό, αυξανόμενη ερυθρότητα ή υπερβολικό οίδημα είναι σημαντική.
FAQ – Συχνές Ερωτήσεις
1. Τι είναι η υδροκήλη και είναι επικίνδυνη;
Η υδροκήλη είναι η συγκέντρωση διαυγούς υγρού γύρω από τον όρχι μέσα στο όσχεο, με αποτέλεσμα ένα ανώδυνο ή ήπια ενοχλητικό πρήξιμο. Πρόκειται συνήθως για καλοήθη κατάσταση, που σπάνια απειλεί άμεσα την υγεία του ασθενούς. Ωστόσο, μπορεί να μεγαλώσει σημαντικά, να προκαλέσει δυσφορία και να «κρύψει» άλλες παθήσεις του όρχεως, γι’ αυτό χρειάζεται πάντα ιατρική εκτίμηση.
2. Ποια είναι τα συνηθέστερα συμπτώματα της υδροκήλης;
Το πιο χαρακτηριστικό σύμπτωμα της υδροκήλης είναι το προοδευτικό πρήξιμο στο ένα ή και στα δύο ημιόσχεα, συνήθως χωρίς έντονο πόνο. Ο ασθενής αισθάνεται βάρος, τράβηγμα ή δυσφορία στο περπάτημα, στην ορθοστασία ή κατά τη σεξουαλική επαφή. Σε μεγάλες υδροκήλες μπορεί να δυσκολεύεται να φορέσει άνετα τα ρούχα του ή να νιώθει συνεχή τάση στην περιοχή.
3. Πώς γίνεται η διάγνωση της υδροκήλης;
Η διάγνωση της υδροκήλης ξεκινά με την κλινική εξέταση από εξειδικευμένο χειρουργό, που ψηλαφά το όσχεο και εκτιμά το μέγεθος και τη σύσταση του οιδήματος. Συχνά γίνεται διαφανοσκόπηση, όπου με τη βοήθεια φακού φαίνεται ότι το πρήξιμο περιέχει διαυγές υγρό. Το υπερηχογράφημα οσχέου επιβεβαιώνει τη διάγνωση, αποκλείει άλλες παθήσεις (π.χ. όγκο, συστροφή) και βοηθά στον σωστό προεγχειρητικό σχεδιασμό.
4. Ποια είναι η θεραπεία της υδροκήλης – χρειάζεται πάντα χειρουργείο;
Σε βρέφη και μικρά παιδιά, ορισμένες υδροκήλες μπορεί να υποχωρήσουν αυτόματα, υπό στενή παρακολούθηση από τον γιατρό. Στους ενήλικες, όμως, όταν η υδροκήλη είναι εγκατεστημένη και προκαλεί ενοχλήματα, η οριστική θεραπεία είναι η χειρουργική υδροκηλεκτομή. Συντηρητικές λύσεις όπως απλή αναρρόφηση του υγρού έχουν μεγάλο ποσοστό υποτροπής και συνήθως δεν προτιμώνται, εκτός από ειδικές περιπτώσεις υψηλού χειρουργικού κινδύνου.
5. Πώς είναι η μετεγχειρητική πορεία μετά από υδροκηλεκτομή;
Η υδροκηλεκτομή γίνεται συνήθως με μικρή τομή στο όσχεο και ο ασθενής επιστρέφει σπίτι του την ίδια ή την επόμενη ημέρα. Ο πόνος είναι συνήθως ήπιος και ελέγχεται με απλά αναλγητικά, ενώ συστήνεται για λίγες ημέρες ανύψωση του οσχέου και χρήση υποστηρικτικού εσωρούχου. Η επιστροφή σε ελαφρές δραστηριότητες γίνεται σε λίγες ημέρες, ενώ η πλήρης σωματική καταπόνηση και η έντονη άσκηση αποφεύγονται για περίπου 2–3 εβδομάδες, σύμφωνα με τις οδηγίες του χειρουργού.
