Πόνος στην κοιλιά – Πότε είναι επείγον και πότε να απευθυνθείτε σε χειρουργό
Ο πόνος στην κοιλιά (κοιλιακό άλγος) είναι από τα συχνότερα αίτια επίσκεψης στα Επείγοντα. Μπορεί να οφείλεται σε κάτι απλό (π.χ. γαστρεντερίτιδα ή δυσπεψία), αλλά μπορεί και να κρύβει μια οξεία χειρουργική πάθηση που χρειάζεται άμεση αντιμετώπιση (οξεία κοιλία).
Στη σελίδα αυτή θα βρείτε έναν πρακτικό οδηγό:
• για το πότε ο πόνος στην κοιλιά είναι επείγων,
• ποια είναι τα συχνότερα αίτια ανά περιοχή της κοιλιάς,
• και πότε χρειάζεται άμεση εκτίμηση από Γενικό – Λαπαροσκοπικό Χειρουργό.
Το κείμενο είναι ενημερωτικό και δεν υποκαθιστά την κλινική εξέταση. Σε έντονο ή επιδεινούμενο πόνο, απευθυνθείτε άμεσα σε γιατρό ή στο πλησιέστερο Τμήμα Επειγόντων.
Πόνος στην κοιλιά – Πότε είναι επείγον;
Ζητήστε άμεση ιατρική βοήθεια (ΤΕΠ / 166 / ιατρό εφημερίας) αν έχετε πόνο στην κοιλιά και παρατηρείτε ένα ή περισσότερα από τα παρακάτω:
• Ξαφνικός, πολύ έντονος πόνος που δεν μοιάζει με οτιδήποτε είχατε ξανανιώσει.
• Ο πόνος χειροτερεύει προοδευτικά ή επιμένει πάνω από λίγες ώρες.
• Η κοιλιά είναι σκληρή «σαν ξύλο», πολύ ευαίσθητη στο άγγιγμα.
• Συνδυασμός με:
– πυρετό, ρίγος,
– εμετούς, αδυναμία να κρατήσετε υγρά,
– αίμα στα κόπρανα ή μαύρα, πίσσα–όμοια κόπρανα,
– αίμα στον εμετό,
– έντονη ζάλη, λιποθυμία ή αίσθημα ότι «θα καταρρεύσω».
• Πόνος στην κοιλιά μετά από τραυματισμό (π.χ. τροχαίο, πτώση, χτύπημα).
• Πόνος στην κοιλιά σε:
– έγκυο γυναίκα,
– ασθενή με καρδιολογικά προβλήματα ή αγγειακή νόσο,
– ασθενή με σοβαρές συνοδές παθήσεις ή ανοσοκαταστολή.
Σε αυτές τις περιπτώσεις εξετάζουμε πάντα το ενδεχόμενο «οξείας κοιλίας», δηλαδή μιας κατάστασης που μπορεί να χρειαστεί άμεση χειρουργική αντιμετώπιση.
Πόνος στην κοιλιά ανά περιοχή – Ο «αλγόριθμος» του κοιλιακού πόνου
Για να προσανατολιστούμε στα αίτια του πόνου, χωρίζουμε την κοιλιά σε ζώνες. Ανάλογα με το πού ακριβώς πονάτε, αυξάνεται η πιθανότητα για συγκεκριμένες παθήσεις.
Ζώνη 1 – Πρόσθιο θωρακικό τοίχωμα / άνω κεντρικό μέρος
Σημείο πόνου: Ψηλά, κοντά στο στέρνο και στο κάτω μέρος του θώρακα.
Πάντα πρέπει πρώτα να αποκλειστεί ένα καρδιολογικό πρόβλημα, όπως:
• Στεφανιαία νόσος
• Οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου
Ιδιαίτερα αν ο πόνος:
• «Σφίγγει» το στήθος
• Αντανακλά στον ώμο, τον τράχηλο ή το σαγόνι
• Συνοδεύεται από δύσπνοια, ιδρώτα, ναυτία
Αν δεν πρόκειται για καρδιακό αίτιο, πιθανές αιτίες είναι:
• Οισοφαγίτιδα / Γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση – καούρες, κάψιμο πίσω από το στέρνο, συχνά με διαφραγματοκήλη.
• Χολοκυστίτιδα / πέτρες στη χολή – ο πόνος μπορεί να αντανακλά στο πρόσθιο θωρακικό τοίχωμα ή στη ράχη.
• Σκελετικές παθήσεις του στέρνου ή των πλευρών (π.χ. μυοπεριτονιακό άλγος).
• Παθήσεις της αορτής (ανεύρυσμα, διαχωρισμός) – σπάνιες αλλά πολύ σοβαρές.
Ζώνη 2 – Δεξιό υποχόνδριο (δεξιά, ψηλά)
Σημείο πόνου: Δεξιά και πάνω, κάτω από τις πλευρές.
Συνηθέστερες αιτίες:
• Χολοκυστίτιδα / Χολολιθίαση
Πόνος μετά από λιπαρό γεύμα, ναυτία, εμετοί. Αν υπάρχει φλεγμονή χρειάζεται συχνά λαπαροσκοπική χολοκυστεκτομή.
• Ηπατικές παθήσεις (φλεγμονές, συμφόρηση, όγκοι) – πόνος/βάρος δεξιά, ενδεχομένως με ίκτερο.
• Παθήσεις παχέος εντέρου στη δεξιά κολική καμπή (κολίτιδα κ.ά.).
• Δωδεκαδακτυλικό έλκος – πόνος στο άνω μέρος της κοιλιάς, με επιδείνωση ή ανακούφιση ανάλογα με τα γεύματα.
• Πνευμονία της βάσης του δεξιού πνεύμονα – πόνος που μπορεί να «κατεβαίνει» στην κοιλιά.
• Παθήσεις δεξιού νεφρού (κολικός, πυελονεφρίτιδα) – πόνος στην οσφυϊκή χώρα που μπορεί να αντανακλά μπροστά.
Ζώνη 3 – Επιγάστριο (κοντά στο στομάχι)
Σημείο πόνου: Στο κέντρο, πάνω από τον ομφαλό.
Συχνές αιτίες:
• Έλκος στομάχου ή δωδεκαδακτύλου
Κάψιμο, πόνος που σχετίζεται με τα γεύματα, ενδεχομένως μαύρα κόπρανα ή αιματέμεση σε επιπλοκές.
• Οξεία ή χρόνια παγκρεατίτιδα
Έντονος πόνος που «ζώνει» προς τη ράχη, συχνά μετά από αλκοόλ ή πέτρες στη χολή.
• Γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση και διαφραγματοκήλη – καούρες, όξινη γεύση στο στόμα, βραχνάδα.
• Λιγότερο συχνά, παθήσεις καρδιάς ή μεγάλων αγγείων που αντανακλούν στο επιγάστριο.
Ζώνη 4 – Αριστερό υποχόνδριο (αριστερά, ψηλά)
Σημείο πόνου: Αριστερά, κάτω από τις πλευρές.
Πιθανά αίτια:
• Παθήσεις παχέος εντέρου στην αριστερή κολική καμπή, π.χ. κολίτιδα, εκκολπωματίτιδα.
• Παθήσεις σπλήνα (διόγκωση, έμφρακτο, ρήξη μετά από τραύμα).
• Οξεία παγκρεατίτιδα (ιδιαίτερα αν επηρεάζεται η ουρά του παγκρέατος).
• Παθήσεις αριστερού νεφρού – κολικός, πυελονεφρίτιδα, λίθοι.
Ζώνη 5 – Δεξιός λαγόνιος βόθρος (δεξιά, χαμηλά)
Σημείο πόνου: Δεξιά και χαμηλά στην κοιλιά.
Κυριότερες αιτίες:
• Οξεία σκωληκοειδίτιδα
Συνήθως ξεκινά με ασαφή πόνο γύρω από τον ομφαλό και μετατοπίζεται χαμηλά δεξιά. Συνοδεύεται από ανορεξία, ναυτία, ήπιο πυρετό. Συχνά χρειάζεται λαπαροσκοπική σκωληκοειδεκτομή.
• Γυναικολογικά προβλήματα (σε γυναίκες): σαλπιγγίτιδα, ωορρηξία, ρήξη ή συστροφή κύστης ωοθήκης, ενδομητρίωση, εξωμήτριος κύηση.
• Φλεγμονώδεις παθήσεις εντέρου (νόσος Crohn, κολίτιδα).
• Σπανιότερα, βουβωνοκήλη ή άλλες κήλες που μπορεί να στραγγαλίσουν έντερο.
Ζώνη 6 – Περιομφαλική περιοχή (γύρω από τον ομφαλό)
Σημείο πόνου: Κέντρο της κοιλιάς, γύρω από τον ομφαλό.
Πιθανά αίτια:
• Γαστρεντερίτιδα – κολικοειδής πόνος, διάρροιες, εμετοί.
• Αρχή σκωληκοειδίτιδας – προτού ο πόνος μετακινηθεί χαμηλά δεξιά.
• Φλεγμονώδεις παθήσεις εντέρου (Crohn, κολίτιδα).
• Ομφαλοκήλη – ιδιαίτερα αν υπάρχει ψηλαφητό εξόγκωμα.
• Σπάνια, φλεγμονή Meckelείου απόφυσης.
Ζώνη 7 – Αριστερός λαγόνιος βόθρος (αριστερά, χαμηλά)
Σημείο πόνου: Αριστερά και χαμηλά στην κοιλιά.
Συχνές αιτίες:
• Εκκολπωματίτιδα του σιγμοειδούς (συχνή σε άτομα μέσης/μεγαλύτερης ηλικίας) – πόνος, πυρετός, αλλαγές στις κενώσεις.
• Άλλες παθήσεις του παχέος εντέρου (κολίτιδα, όγκοι).
• Γυναικολογικά αίτια: σαλπιγγίτιδα, ενδομητρίωση, κύστες ωοθηκών, εξωμήτριος κύηση.
Ζώνη 8 – Υπογάστριο και πύελος (κάτω κοιλιά)
Σημείο πόνου: Χαμηλά στην κοιλιά, κεντρικά ή προς τα πλάγια.
Πιθανά αίτια:
• Παθήσεις παχέος εντέρου – εκκολπωματίτιδα, κολίτιδα, όγκοι.
• Γυναικολογικές παθήσεις – ινομυώματα μήτρας, φλεγμονές σαλπίγγων/ωοθηκών, ενδομητρίωση, κύστες ωοθηκών.
• Παθήσεις ουροποιητικού – κυστίτιδα, ουρολοίμωξη, πέτρες στην ουροδόχο κύστη ή στους ουρητήρες.
• Σε άνδρες, παθήσεις του προστάτη ή του κατώτερου ουροποιητικού μπορεί να δώσουν παρόμοια συμπτώματα.
Πώς γίνεται η διάγνωση του πόνου στην κοιλιά;
Ο χειρουργός θα ακολουθήσει συγκεκριμένα βήματα:
- Λεπτομερές ιστορικό
– Πότε ξεκίνησε ο πόνος, πόσο διαρκεί, αν μετακινήθηκε.
– Χαρακτήρας (κάψιμο, κολικώδης, συνεχής).
– Τι τον επιδεινώνει ή τον ανακουφίζει.
– Συνοδά συμπτώματα (πυρετός, εμετοί, αλλαγές στις κενώσεις, απώλεια βάρους).
– Προηγούμενα χειρουργεία, φάρμακα, χρόνια νοσήματα. - Κλινική εξέταση
– Ψηλάφηση της κοιλιάς για εντοπισμό σημείων ευαισθησίας, άμυνας, πιθανών κηλών.
– Ακρόαση εντερικών ήχων.
– Έλεγχος για σημεία αφυδάτωσης, ίκτερου ή άλλων γενικών σημείων. - Εργαστηριακές εξετάσεις
– Γενική αίματος, φλεγμονώδεις δείκτες.
– Βιοχημικός έλεγχος (ηπατικά ένζυμα, παγκρεατικά ένζυμα, νεφρική λειτουργία).
– Ουροανάλυση – ιδιαίτερα σε ύποπτα περιστατικά ουρολιθίασης ή ουρολοίμωξης. - Απεικονιστικός έλεγχος
– Υπερηχογράφημα κοιλίας – πολύ χρήσιμο σε χοληδόχο κύστη, ήπαρ, χοληφόρα, ανεύρεση υγρού κ.ά.
– Αξονική τομογραφία κοιλίας (CT) – δίνει αναλυτική εικόνα στην οξεία κοιλία.
– Άλλες εξετάσεις (MRI, ενδοσκοπήσεις) όπου χρειάζεται. - Λαπαροσκοπική διερεύνηση
– Σε επιλεγμένες περιπτώσεις, όταν η διάγνωση παραμένει ασαφής αλλά η κλινική εικόνα είναι σοβαρή, μπορεί να γίνει διαγνωστική λαπαροσκόπηση που επιτρέπει ταυτόχρονα και θεραπευτική παρέμβαση.
Ποιες παθήσεις του πόνου στην κοιλιά χρειάζονται χειρουργική αντιμετώπιση;
Ορισμένες από τις συχνότερες καταστάσεις που αντιμετωπίζονται χειρουργικά:
• Οξεία σκωληκοειδίτιδα
• Οξεία χολοκυστίτιδα και επιπλοκές της χολολιθίασης
• Οξεία παγκρεατίτιδα σε επιλεγμένες περιπτώσεις ή σε επιπλοκές
• Εκκολπωματίτιδα με επιπλοκές (απόστημα, διάτρηση)
• Ειλεός / απόφραξη εντέρου (συμφύσεις, κήλες, όγκοι)
• Περίσφιξη κήλης (βουβωνοκήλη, ομφαλοκήλη κ.ά.)
• Περιτονίτιδα από διάτρηση κοίλου σπλάχνου (στομάχι, έντερο κ.λπ.)
• Ορισμένες γυναικολογικές καταστάσεις (π.χ. συστροφή κύστης ωοθήκης, ρήξη κύστης) – σε συνεργασία με γυναικολόγο.
Η σύγχρονη τάση είναι, όπου είναι εφικτό, η αντιμετώπιση να γίνεται λαπαροσκοπικά ή ρομποτικά, ώστε να μειώνεται ο πόνος, η νοσηλεία και ο χρόνος ανάρρωσης.
Τι να κάνετε – και τι να αποφύγετε – μέχρι να σας δει γιατρός
Μην καθυστερείτε την αξιολόγηση σε σοβαρό πόνο. Παράλληλα:
Τι να κάνετε:
• Ζητήστε να σας συνοδεύσει κάποιο οικείο πρόσωπο.
• Πάρτε μαζί σας προηγούμενες εξετάσεις, φάρμακα που λαμβάνετε, κάρτα νοσηλείας αν υπάρχει.
• Περιγράψτε στον γιατρό με ακρίβεια πού πονάτε, πότε ξεκίνησε και τι προηγήθηκε (φαγητό, τραυματισμός κ.ά.).
Τι να αποφύγετε:
• Μην παίρνετε από μόνοι σας ισχυρά παυσίπονα ή αντισπασμωδικά πριν σας εξετάσει γιατρός – μπορεί να «θολώσουν» την κλινική εικόνα.
• Μην ξεκινάτε αντιβίωση χωρίς ιατρική οδηγία.
• Αν υπάρχει πιθανότητα να χρειαστεί χειρουργείο, καλό είναι να μην φάτε και μην πιείτε μέχρι να σας κατευθύνει γιατρός (νηστεία).
• Μην βάζετε θερμοφόρα σε περιοχή που μπορεί να έχει φλεγμονή ή οξύ χειρουργικό πρόβλημα – μπορεί να επιδεινώσει την εικόνα.
Γιατί να απευθυνθείτε σε εξειδικευμένο Γενικό – Λαπαροσκοπικό & Ρομποτικό Χειρουργό
Ο οξύς πόνος στην κοιλιά είναι πρωτίστως θέμα χειρουργού, ώστε:
• να αποκλειστούν άμεσα οι επείγουσες χειρουργικές παθήσεις,
• να γίνει γρήγορα ο απαραίτητος απεικονιστικός έλεγχος,
• να αποφασιστεί έγκαιρα αν χρειάζεται λαπαροσκοπική / ρομποτική επέμβαση ή συντηρητική θεραπεία.
Ο Δρ. Γεώργιος Σάμπαλης, MD, PhD είναι Γενικός Χειρουργός, Λαπαροσκόπος & Ρομποτικός Χειρουργός, Διευθυντής Γενικής & Λαπαροσκοπικής Χειρουργικής στο Ιατρικό Κέντρο Αθηνών και Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Ενδοσκοπικής Χειρουργικής (ΕΕΕΧ). Διαθέτει μεγάλη εμπειρία στη λαπαροσκοπική και ρομποτική αντιμετώπιση των επειγόντων χειρουργικών παθήσεων της κοιλίας.
Επείγων πόνος στην κοιλιά;
Για επείγουσα εκτίμηση κοιλιακού πόνου,
μπορείτε να επικοινωνήσετε με τον ιατρό κ. Γεώργιο Σάμπαλη στο
6977 359 925
ή να απευθυνθείτε στο Τμήμα Επειγόντων του Ιατρικού Κέντρου Αθηνών εκ μέρους του.
FAQ – Συχνές Ερωτήσεις
Ερώτηση 1:
Πότε ο πόνος στην κοιλιά θεωρείται επείγον σύμπτωμα;
Απάντηση:
Ο πόνος στην κοιλιά είναι επείγον όταν είναι ξαφνικός και πολύ έντονος, όταν χειροτερεύει προοδευτικά, όταν η κοιλιά γίνεται σκληρή «σαν ξύλο» ή όταν συνοδεύεται από πυρετό, εμετούς, λιποθυμική τάση, αίμα στα κόπρανα ή στον εμετό. Σε αυτές τις περιπτώσεις πρέπει να ζητήσετε άμεσα ιατρική βοήθεια.
Ερώτηση 2:
Ποια συμπτώματα μαζί με τον πόνο στην κοιλιά πρέπει να με ανησυχήσουν;
Απάντηση:
Ανησυχητικά είναι η επίμονη ναυτία και οι εμετοί, ο υψηλός πυρετός, η έντονη ζάλη, η δυσκολία στην αναπνοή, η αδυναμία να κρατήσετε υγρά, καθώς και η παρουσία αίματος στα κόπρανα ή μαύρων, πίσσα–όμοιων κενώσεων. Αν έχετε κάποιο από αυτά, χρειάζεται άμεση εκτίμηση από γιατρό.
Ερώτηση 3:
Πόσες ώρες μπορώ να περιμένω πριν πάω στο νοσοκομείο για πόνο στην κοιλιά;
Απάντηση:
Αν ο πόνος είναι ήπιος, βελτιώνεται και δεν συνοδεύεται από άλλα ανησυχητικά συμπτώματα, μπορείτε να παρακολουθήσετε την κατάσταση για λίγες ώρες. Αν όμως ο πόνος επιμένει πάνω από 4–6 ώρες, δυναμώνει ή συνδυάζεται με πυρετό, εμετούς, λιποθυμία ή αίμα στα κόπρανα, δεν πρέπει να περιμένετε – χρειάζεται άμεση αξιολόγηση σε Τμήμα Επειγόντων ή από χειρουργό.
Ερώτηση 4:
Τι μπορώ να κάνω στο σπίτι μέχρι να με δει γιατρός για τον πόνο στην κοιλιά;
Απάντηση:
Μπορείτε να ξεκουραστείτε, να αποφύγετε στερεά τροφή για λίγες ώρες και να πίνετε μικρές ποσότητες νερού, εκτός αν κάνετε συνεχείς εμετούς. Μην πάρετε από μόνοι σας ισχυρά παυσίπονα ή αντισπασμωδικά και μην βάλετε θερμοφόρα στην κοιλιά, γιατί μπορεί να καλυφθεί μια σοβαρή εικόνα. Αν τα συμπτώματα είναι έντονα ή επιδεινώνονται, καλέστε άμεσα γιατρό.
Ερώτηση 5:
Μπορώ να πάρω παυσίπονο για τον πόνο στην κοιλιά ή θα κρύψει το πρόβλημα;
Απάντηση:
Η λήψη ήπιων παυσίπονων σε έναν γνωστό και ήπιο πόνο μπορεί να βοηθήσει, αλλά σε νέο, έντονο ή ανεξήγητο πόνο στην κοιλιά δεν συνιστάται να παίρνετε μόνοι σας ισχυρά αναλγητικά πριν σας εξετάσει γιατρός. Τα ισχυρά φάρμακα μπορεί να «θολώσουν» την κλινική εικόνα και να καθυστερήσουν τη διάγνωση μιας οξείας χειρουργικής κατάστασης.
