Προληπτικός Έλεγχος Ανδρών

Προληπτικός Έλεγχος Ανδρών. Πλήρης ανάλυση και αναφορά ανά ηλικία.

Γιατί αξίζει ο προληπτικός έλεγχος;

Ο προληπτικός έλεγχος είναι σαν το service στο αυτοκίνητο: βρίσκουμε μικρά θέματα πριν γίνουν μεγάλα. Δεν «προβλέπει» τα πάντα, αλλά:

• εντοπίζει νωρίς παθήσεις που δεν δίνουν συμπτώματα (π.χ. υπέρταση, χοληστερίνη),
• σε καθοδηγεί για διατροφή/άσκηση/εμβόλια,
• μειώνει τον κίνδυνο σοβαρών επιπλοκών στο μέλλον.

Χρυσός κανόνας: ό,τι και να γράφει ένας οδηγός, ο προσωπικός γιατρός προσαρμόζει τον έλεγχο στα δικά σου δεδομένα (ιστορικό, οικογένεια, φάρμακα, επάγγελμα).

---

Πώς να χρησιμοποιήσετε τον οδηγό.

Κάθε ενότητα λέει:

• Τι να ελέγξεις
• Κάθε πότε
• Γιατί (με απλά λόγια)
• Πήγαινε νωρίτερα αν… (σημάδια/ιστορικό)

---

18–29 ετών: χτίζεις «καλές βάσεις»

Τι να ελέγξεις

• Αρτηριακή πίεση: μία φορά τον χρόνο.
• Βάρος, ΔΜΣ & περίμετρο μέσης: μία φορά τον χρόνο.
• Χοληστερίνη: τουλάχιστον μία αρχική μέτρηση μέχρι τα 25–30, νωρίτερα αν υπάρχει παχυσαρκία ή οικογενειακό ιστορικό.
• Σάκχαρο (γλυκόζη ή HbA1c): αν υπάρχει υπερβολικό βάρος ή άλλα ρίσκα.
• Σεξουαλική υγεία: τεστ για HIV/ηπατίτιδες/ΣΜΝ ανάλογα με τις επαφές και την προστασία.
• Εμβόλια: γρίπη κάθε χρόνο, τετάνου/διφθερίτιδας κάθε 10ετία, HPV έως 26 ετών αν δεν έχει γίνει, επικαιροποιήσεις COVID-19.
• Οδοντίατρος & οφθαλμίατρος: 1×/έτος δόντια, έλεγχος όρασης κάθε 1–2 χρόνια.

Γιατί
Σε αυτή την ηλικία «στήνεις» το μεταβολικό σου προφίλ. Υπέρταση/χοληστερίνη συχνά δεν δίνουν σημάδια—καλύτερα να τις προλάβεις.

Πήγαινε νωρίτερα αν…
Παίρνεις βάρος γρήγορα, έχεις ζαλάδες/πονοκεφάλους, αλλαγές στην όραση, εύκολη κούραση, ασυνήθιστα συμπτώματα μετά το σεξ.

---

30–39 ετών: σταθεροποίηση & ρύθμιση

Τι να ελέγξεις

• Ό,τι και πριν + επανάληψη χοληστερίνης κάθε 4–6 χρόνια (ή νωρίτερα ανά ευρήματα).
• Σάκχαρο: ειδικά αν έχεις αυξημένο βάρος/πίεση/ιστορικό διαβήτη.
• Δέρμα/ελιά: μια γρήγορη ματιά ετησίως, ειδικά αν έχεις πολλές ελιές ή εγκαύματα στο παρελθόν.

Γιατί
Τώρα «φαίνονται» οι συνήθειες: ύπνος, άγχος, καθιστική ζωή. Μικρές αλλαγές (περπάτημα, μεσογειακή διατροφή) κάνουν τεράστια διαφορά.

Πήγαινε νωρίτερα αν…
Έχεις έντονο οικογενειακό ιστορικό καρδιοπαθειών, ξαφνική αύξηση πίεσης/χιλιοστών χοληστερίνης, περίεργη ελιά (αλλάζει χρώμα/σχήμα/αιμορραγεί).

---

40–49 ετών: πρόληψη «σοβαρών»

Τι να ελέγξεις

• Συνεχίζεις τα προηγούμενα.
• Καρκίνος παχέος εντέρου: από 45 ετών ξεκινά ο έλεγχος (π.χ. κολονοσκόπηση ή ισοδύναμες εξετάσεις—ο γιατρός σου θα σε καθοδηγήσει).
• Καρδιά: πλήρης εικόνα κινδύνου (πίεση, λιπίδια, σάκχαρο) και υπολογισμός δεκαετούς κινδύνου για να μπουν στόχοι.

Γιατί
Μετά τα 40, αυξάνει η πιθανότητα «σιωπηλών» παραγόντων. Ο έλεγχος παχέος εντέρου από τα 45 σώζει ζωές.

Πήγαινε νωρίτερα αν…
Έχεις αίμα στα κόπρανα/ανεξήγητη απώλεια βάρους, πόνο στο στήθος στην προσπάθεια, δύσπνοια που δεν εξηγείται.

---

50–59 ετών: «κρίσιμα» που κάνουν διαφορά

Τι να ελέγξεις

• Προστάτης (PSA): 50–69 ετών γίνεται με κοινή απόφαση με τον γιατρό (ζυγίζεις υπέρ/κατά). Αν είσαι υψηλού κινδύνου (ισχυρό οικογενειακό ιστορικό, συγκεκριμένες γονιδιακές μεταλλάξεις), ξεκινάς νωρίτερα.
• Πνεύμονες (αξονική χαμηλής δόσης): αν έχεις καπνίσει πολλά χρόνια (συνήθως ≥20 «πακέτα-έτη») και είσαι 50–80, γίνεται ετήσια όσο πληροίς τα κριτήρια.
• Έρπητας ζωστήρας (εμβόλιο): από τα 50+, 2 δόσεις.
• Συνεχίζεις παχύ έντερο και τον καρδιομεταβολικό έλεγχο.

Γιατί
Σε αυτή τη δεκαετία κρίνεται η «μεγάλη» πρόληψη: καρκίνος παχέος, πνεύμονας σε καπνιστές, διαχείριση προστάτη με ενημέρωση.

Πήγαινε νωρίτερα αν…
Συμπτώματα ούρησης (πολυουρία/νυκτουρία/ασθενής ροή), επίμονος βήχας >3 εβδομάδες, ανεξήγητος θωρακικός πόνος.

---

60–69 ετών: διατήρηση υγείας & ανεξαρτησίας

Τι να ελέγξεις

• Πνευμονιόκοκκος (εμβόλιο) γύρω στα 65 (ο γιατρός θα σου πει ποιο σχήμα).
• Παχύ έντερο: συνέχισε όπως σε καθοδήγησαν στα 45–59 (διαστήματα ανάλογα με τα ευρήματα).
• Οστά (οστεοπόρωση): ρώτησε για μέτρηση οστικής πυκνότητας, ιδιαίτερα αν έχεις παράγοντες κινδύνου (χαμηλό βάρος, κάταγμα, μακροχρόνια κορτιζόνη, κάπνισμα, υπογοναδισμός).
• Ακοή & όραση: έλεγχος ανά 1–2 χρόνια ή νωρίτερα αν έχεις δυσκολίες.

Γιατί
Μεγαλύτερος κίνδυνος για λοιμώξεις, κατάγματα και καρδιαγγειακά. Ο στόχος είναι να μένεις ενεργός, σταθερός και αυτόνομος.

Πήγαινε νωρίτερα αν…
Έχεις πτώσεις, πόνο στη ράχη μετά από μικρή καταπόνηση, νέα δυσκολία στην ακοή/όραση.

---

70–79 ετών: έξυπνη, στοχευμένη πρόληψη

Τι να ελέγξεις

• Ανεύρυσμα κοιλιακής αορτής: ένα υπερηχογράφημα 65–75 ετών αν έχεις καπνίσει ποτέ.
• Παχύ έντερο: 76–85 ετών γίνεται επιλεκτικά (εξαρτάται από προσδόκιμο ζωής & προηγούμενα ευρήματα).
• Προστάτης: συνήθως όχι ρουτίνα PSA μετά τα 70—εξαρτάται από υγεία/προτιμήσεις.
• Πνεύμονες: συνέχισε την ετήσια αξονική χαμηλής δόσης μόνο αν παραμένεις στα κριτήρια.

Γιατί
Εστιάζουμε σε εξετάσεις με καθαρό όφελος για σένα, αποφεύγουμε υπερ-ιατρικοποίηση.

Πήγαινε νωρίτερα αν…
Νέα εμφάνιση πόνου στη κοιλιά που πάλλεται/επιμένει, ανεξήγητη αδυναμία ή ορθοστατικά επεισόδια.

---

80+ ετών: ποιότητα ζωής πάνω απ’ όλα

Τι να ελέγξεις

• Φάρμακα: ετήσιος «έλεγχος φαρμακείου» (τι χρειάζεται, τι αλληλεπιδρά).
• Κίνδυνος πτώσεων: έλεγχος ισορροπίας, πρόγραμμα ήπιων ασκήσεων.
• Ακοή/όραση/δόντια: κράτα τα λειτουργικά—μεγάλο κέρδος στην καθημερινότητα.
• Εμβόλια: συνέχισε τις επικαιροποιήσεις (γρίπη/πνευμονιόκοκκος/ζωστήρας/τετάνου).

Γιατί
Στοχεύουμε στη λειτουργικότητα και στην ανεξάρτητη ζωή. Εξετάσεις γίνονται όταν πραγματικά αλλάζουν τη φροντίδα σου.

---

Μικρό «λεξικό» εξετάσεων (με απλά λόγια)

• Αρτηριακή πίεση: νούμερο της δύναμης του αίματος στα αγγεία. Υψηλή πίεση φθείρει «σιωπηλά» την καρδιά/νεφρά.
• Χοληστερίνη (λιπίδια): λίπη του αίματος. Υψηλά → «πλάκες» στα αγγεία.
• Σάκχαρο/HbA1c: δείχνουν αν ο οργανισμός διαχειρίζεται σωστά τη γλυκόζη. Υψηλά → διαβήτης/προδιαβήτης.
• PSA: πρωτεΐνη του προστάτη. Χρήσιμη αλλά όχι αλάνθαστη—γι’ αυτό χρειάζεται συζήτηση πριν το κάνεις.
• Κολονοσκόπηση: κάμερα στο παχύ έντερο. Βρίσκει και αφαιρεί πολύποδες πριν γίνουν καρκίνος.
• Αξονική χαμηλής δόσης: ειδική ακτινογραφία πνευμόνων για καπνιστές υψηλού κινδύνου.
• Εμβόλια ενηλίκων: «φρεσκάρουν» την άμυνα (τετάνου/διφθερίτιδας), προλαμβάνουν σοβαρές λοιμώξεις (γρίπη, πνευμονιόκοκκος, ζωστήρας).

---

Τι μπορώ να κάνω μόνος μου (και βοηθάει περισσότερο από κάθε εξέταση)

• Μεσογειακή διατροφή: λαχανικά/όσπρια/ψάρια/ελαιόλαδο, λιγότερα επεξεργασμένα.
• Κίνηση: 150′ περπάτημα/εβδομάδα + 2 φορές ασκήσεις δύναμης (σώμα/λάστιχα).
• Ύπνος: 7–8 ώρες, σταθερό ωράριο.
• Κάπνισμα: διακοπή με βοήθεια (χάπια/σιδεράκια/συμβουλευτική).
• Αλκοόλ: με μέτρο, όχι καθημερινά.
• Δέρμα: αντηλιακό, καπέλο, προσοχή σε «περίεργες» ελιές.
• Σώμα: μέτρα την περίμετρο μέσης (στόχος ~≤94 εκ. ιδανικά για τους περισσότερους άνδρες).

---

«Κόκκινες σημαίες» – μην περιμένεις το ραντεβού

• Πόνος στο στήθος/δυσκολία στην αναπνοή στην προσπάθεια
• Αίμα στα κόπρανα, μαύρα κόπρανα ή ανεξήγητη απώλεια βάρους
• Έντονος, νέος πονοκέφαλος με νευρολογικά συμπτώματα
• Επίμονος βήχας >3 εβδομάδες (ιδίως καπνιστές)
• Ξαφνικές αλλαγές στην όραση/ομιλία/δύναμη
• Ελιές που αλλάζουν γρήγορα

---

Γρήγορη λίστα (checklist) ανά ηλικία

• 18–29: πίεση, βάρος/μέση, χοληστερίνη (βάση), σάκχαρο αν ρίσκα, ΣΜΝ κατά περίπτωση, εμβόλια, δόντια/μάτια.
• 30–39: ό,τι πριν + επανάληψη λιπιδίων, σάκχαρο πιο στενά αν υπάρχει βάρος/ιστορικό, ματιά σε ελιές.
• 40–49: ό,τι πριν + παχύ έντερο από 45, πλήρης καρδιολογική εικόνα.
• 50–59: ό,τι πριν + PSA με συζήτηση, πνεύμονες σε βαρείς/πρώην καπνιστές, ζωστήρας εμβόλιο.
• 60–69: ό,τι πριν + πνευμονιόκοκκος στα ~65, σκέψου οστικά, ακοή/όραση.
• 70–79: στοχευμένα: ανεύρυσμα (αν έχεις καπνίσει), παχύ έντερο επιλεκτικά, PSA συνήθως όχι ρουτίνα.
• 80+: φάρμακα, πτώσεις, ακοή/όραση/δόντια, εμβόλια—στόχος η λειτουργικότητα.

Πότε μπαίνει ο υπέρηχος προληπτικά?

Το υπερηχογράφημα δεν περιλαμβάνεται γενικά ως “ρουτίνα” στον προληπτικό έλεγχο ενός υγιούς άνδρα χωρίς συμπτώματα. Υπάρχουν όμως συγκεκριμένες εξαιρέσεις όπου ο υπέρηχος έχει ξεκάθαρο όφελος.

Εξέταση υπερήχου	Πότε προτείνεται	Σε ποιους	Συχνότητα	Σχόλιο
Κοιλιακή αορτή (ΑΚΑ)	65–75 ετών	Άνδρες που έχουν καπνίσει ποτέ	1 φορά	Ισχυρή σύσταση· σε μη καπνιστές γίνεται επιλεκτικά.
Ήπαρ (HCC επιτήρηση)	Όταν υπάρχει κίρρωση ή υψηλός κίνδυνος από HBV/HCV	Άνδρες με χρόνια ηπατική νόσο υψηλού κινδύνου	Κάθε 6 μήνες	Συνήθως μαζί με AFP—δεν αφορά τον γενικό πληθυσμό.
Καρωτίδες	Δεν προτείνεται ρουτίνα	Ασυμπτωματικοί άνδρες	—	Μόνο αν υπάρχει σύμπτωμα/εύρημα ή οδηγία ειδικού.
Θυρεοειδής	Δεν προτείνεται ρουτίνα	Ασυμπτωματικοί άνδρες	—	Χρήσιμο μόνο αν ψηλαφητό οζίδιο/παθολογικές ορμόνες.
Όρχεις	Δεν προτείνεται ρουτίνα	Ασυμπτωματικοί άνδρες	—	Γίνεται αν υπάρχει διόγκωση/πόνος/εύρημα.
Γενικός “υπέρηχος κοιλίας”	Δεν ως προληπτικός έλεγχος	Ασυμπτωματικοί άνδρες	—	Ενδείκνυται μόνο στοχευμένα (συμπτώματα/ευρήματα).
Καρδιά (Triplex/Echo)	Όχι ρουτίνα	Μόνο με φύσημα, δύσπνοια ή ιστορικό	—	Καθοδήγηση από καρδιολόγο.

Η Γαστροσκόπηση σαν προλήψη?

Η γαστροσκόπηση (EGD) δεν ανήκει στις τυπικές προληπτικές εξετάσεις για έναν ασυμπτωματικό άνδρα μέσου κινδύνου. Χρησιμοποιείται προληπτικά μόνο σε συγκεκριμένες ομάδες υψηλού κινδύνου ή διαγνωστικά όταν υπάρχουν συμπτώματα.

Περίσταση	Κάνω γαστροσκόπηση;	Συχνότητα/Σχόλιο
Ασυμπτωματικός μέσου κινδύνου	Όχι ρουτίνα	Δεν υπάρχει καθολικό screening. (National Cancer Institute)
Νέα δυσπεψία ≥60 ετών ή «κόκκινες σημαίες» σε κάθε ηλικία	Ναι (διαγνωστικά)	Ενδείκνυται EGD. <60 ετών χωρίς σημαίες → πρώτα test-and-treat/PPI. (Guideline Central)
Χρόνια ΓΟΠΝ με πολλούς παράγοντες κινδύνου (άνδρες) για Barrett	Ναι (εφάπαξ screening)	Σκέψη για 1 φορά EGD για Barrett. (PMC)
Υψηλός κίνδυνος γαστρικού Ca (ισχυρό οικογενειακό/κληρονομικά σύνδρομα/υψηλής επίπτωσης χώρες)	Ναι (στοχευμένα)	Διαστήματα ανά εύρημα/κίνδυνο. (American Gastroenterological Association)
Κίρρωση για κιρσούς οισοφάγου	Ναι (επιτήρηση)	Περιοδικά, συνήθως κάθε 2–3 έτη ανά κίνδυνο/θεραπεία. (aasld.org)

Ο ρόλος του Χειρουργού.

Ο Γενικός Χειρουργός είναι ο γιατρός που αναλαμβάνει το “χειρουργικό κομμάτι” της φροντίδας σου από άκρη σε άκρη: πρόληψη, διάγνωση, απόφαση για επέμβαση, ίδια η επέμβαση (ιδανικά ελάχιστα επεμβατικά) και ασφαλής ανάρρωση. Δεν κάνει μόνο “εγχείρηση”—είναι και ο συντονιστής της χειρουργικής σου πορείας.

Με απλά λόγια: τι κάνει

• Πρόληψη & καθοδήγηση: εξηγεί ποιοι έλεγχοι έχουν νόημα (π.χ. παχύ έντερο από 45, υπέρηχος αορτής 65–75 για καπνιστές), τι δεν χρειάζεται ρουτίνα (π.χ. υπέρηχοι «γενικού ελέγχου»), και πότε μια ενδοσκόπηση έχει αξία.
• Κλινική εκτίμηση συμπτωμάτων: π.χ. κοιλιακό άλγος, μάζα ή διόγκωση, όζος δέρματος/μαλακών μορίων, κήλη, προβλήματα πρωκτού, παθήσεις χοληδόχου, θυρεοειδούς κ.ά.
• Διερεύνηση & διάγνωση: ζητά στοχευμένες εξετάσεις (αιματολογικές/απεικονιστικές/ενδοσκοπικές), αποφεύγοντας άσκοπες.
• Επεμβάσεις με ασφάλεια: από μικρές (ελιές, κύστεις, λιπώματα) έως μεγάλες επεμβάσεις κοιλίας (χοληδόχος, κήλες, λεπτό/παχύ έντερο, στομάχι, ήπαρ, πάγκρεας, επινεφρίδια).
• Ελάχιστα επεμβατικά (λαπαροσκοπικά/ρομποτικά): μειώνουν πόνο, απώλεια αίματος, μέρες νοσηλείας και επιταχύνουν επιστροφή στην καθημερινότητα—όπου ενδείκνυται.
• ERAS (Enhanced Recovery): προεγχειρητική προετοιμασία, «ελαφριά» αναισθησία, νωρίς κινητοποίηση/σίτιση, σαφές πλάνο αναλγησίας.
• Μετεγχειρητική φροντίδα: αλλαγές, οδηγίες πληγής/δραστηριοτήτων, διατροφή, έλεγχος επιπλοκών, πρόγραμμα επανεξέτασης.
• Συντονισμός ομάδας: συνεργάζεται με γαστρεντερολόγο, ακτινολόγο, παθολογοανατόμο, ογκολόγο, αναισθησιολόγο, καρδιολόγο—ειδικά σε πολύπλοκες περιπτώσεις.

Πότε πας πρώτα σε Γενικό Χειρουργό

• «Κάτι που πιάνω» ή βλέπω: όζος/κύστη/λιπώματα, κήλη (βουβωνοκήλη/ομφαλοκήλη), δερματικές βλάβες που ενοχλούν/αιμορραγούν.
• Συμπτώματα κοιλιάς: κρίσεις πόνου δεξιά ψηλά (χολή), οξεία ευαισθησία, επίμονος πόνος που διαταράσσει λειτουργικότητα.
• Πρωκτολογικά: αιμορροΐδες, ραγάδα, κύστη κόκκυγα, συρίγγιο.
• Μετεγχειρητικά θέματα: πόνος/σκληρία/οίδημα στην ουλή, ύποπτη διαρροή, πυρετός.

Πότε πας (συχνά) σε άλλο ειδικό πρώτα

• Επίμονη καούρα/δυσπεψία, υποψία Barrett/έλκους: γαστρεντερολόγος για ενδοσκόπηση—και αν χρειαστεί χειρουργική λύση (π.χ. διαφραγματοκήλη), σε παραπέμπει στον χειρουργό.
• Αμιγώς ουρολογικά/καρδιολογικά/πνευμονολογικά θέματα: αντίστοιχος ειδικός—ο χειρουργός εμπλέκεται αν προκύψει χειρουργική ένδειξη.

Τι κερδίζει ο ασθενής

• Σαφήνεια: τι χρειάζεται πραγματικά και τι όχι.
• Εξατομίκευση: επιλογή τεχνικής (ανοικτή/λαπαροσκοπική/ρομποτική) ανά ανατομία, ηλικία, συνοδά νοσήματα.
• Γρήγορη αποκατάσταση: μικρότερες τομές, λιγότερος πόνος, ταχύτερη επιστροφή.
• Ασφάλεια: τεκμηριωμένες πρακτικές, πρωτόκολλα ERAS, ξεκάθαρες οδηγίες.

Πίνακας συντομογραφιών.