Η χολολιθίαση είναι συχνό εύρημα στον υπέρηχο, όμως δεν έχουν όλες οι πέτρες την ίδια «συμπεριφορά». Στην πράξη, το μέγεθος των λίθων παίζει ρόλο γιατί επηρεάζει το αν ένας λίθος θα σφηνώσει στον κυστικό πόρο (προκαλώντας οξεία χολοκυστίτιδα, υδρωπία ή εμπύημα) ή αν θα μεταναστεύσει προς τον χοληδόχο πόρο (οδηγώντας σε αποφρακτικό ίκτερο ή/και οξεία χοληφόρο παγκρεατίτιδα). Αυτό το άρθρο εξηγεί με απλό τρόπο τι σημαίνουν πρακτικά τα «mm» που γράφει η εξέτασή σας.
Γιατί το μέγεθος μετράει: δύο “διαδρομές” των λίθων
Στην καθημερινή κλινική πράξη, οι πέτρες δημιουργούν προβλήματα με δύο κύριους μηχανισμούς:
- Σφήνωμα στον αυχένα ή στον κυστικό πόρο → απόφραξη της χοληδόχου κύστης → οξεία χολοκυστίτιδα, υδρωπία (hydrops/mucocele), εμπύημα.
- Μετανάστευση προς τον χοληδόχο πόρο → αποφρακτικός ίκτερος, πιθανή χολαγγειίτιδα, και/ή οξεία χοληφόρος παγκρεατίτιδα.
Το μέγεθος επηρεάζει κυρίως το αν μια πέτρα θα “κολλήσει” (κυστικός πόρος) ή αν θα περάσει/μεταναστεύσει (χοληδόχος πόρος).
Μπορείτε να διαβάσετε για την χολολθίαση και χολοκυστίτιδα στο ειδικό άρθρο μου.
1) Μεγάλοι λίθοι: περισσότερο “απόφραξη της χοληδόχου” (κυστικός πόρος)
Οι μεγαλύτερες πέτρες συνήθως δεν φεύγουν εύκολα προς τον χοληδόχο πόρο, αλλά μπορούν να σφηνώσουν στην έξοδο της χοληδόχου (αυχένας/κυστικός πόρος). Αυτός είναι ο κλασικός μηχανισμός της οξείας λιθιασικής χολοκυστίτιδας.
Πώς εξελίσσεται η απόφραξη
- Οξεία χολοκυστίτιδα: φλεγμονή από παρατεταμένη απόφραξη, συχνά με πυρετό και αύξηση φλεγμονωδών δεικτών.
- Υδρωπία (hydrops/mucocele): σημαντική διάταση της χοληδόχου λόγω συνεχιζόμενης απόφραξης (συσσώρευση “καθαρού” υγρού/βλέννας).
- Εμπύημα χοληδόχου: επιμολυσμένη χοληδόχος με πύον (βαριά επιπλεγμένη χολοκυστίτιδα), που θεωρείται επείγουσα κατάσταση.
Take-home: οι μεγάλοι λίθοι μας απασχολούν περισσότερο για οξεία απόφραξη της χοληδόχου κύστης και τις επιπλοκές της.
2) Μικροί λίθοι: περισσότερο “μετανάστευση” → ίκτερος & παγκρεατίτιδα
Οι μικροί λίθοι (συχνά αναφέρεται και το όριο <5 mm) έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να περάσουν από τον κυστικό πόρο και να φτάσουν στον χοληδόχο πόρο. Αυτή η μετανάστευση μπορεί να οδηγήσει σε:
Α) Αποφρακτικό ίκτερο
Όταν ένας λίθος βρεθεί στον χοληδόχο πόρο, μπορεί να προκαλέσει απόφραξη της ροής της χολής → ίκτερος, σκουρόχρωμα ούρα, αποχρωματισμένα κόπρανα, κνησμό.
Β) Χολαγγειίτιδα
Αν προστεθεί λοίμωξη πάνω στην απόφραξη, μπορεί να εμφανιστεί χολαγγειίτιδα (πυρετός/ρίγος, έντονη κακουχία), που απαιτεί άμεση αντιμετώπιση.
Γ) Οξεία χοληφόρος παγκρεατίτιδα
Οι μικροί λίθοι θεωρούνται πιο “επικίνδυνοι” για παγκρεατίτιδα, επειδή μπορούν να περάσουν στην περιοχή της θηλής και να προκαλέσουν παροδική ή παρατεταμένη απόφραξη με αποτέλεσμα φλεγμονή του παγκρέατος.
Επιπλέον, όταν υπάρχουν πολλαπλοί μικροί λίθοι ή/και λάσπη (sludge), αυξάνει η πιθανότητα επεισοδίων μετανάστευσης και χοληφόρων επιπλοκών.
Take-home: οι μικροί λίθοι δεν είναι “αθώοι” — μας απασχολούν περισσότερο για μετανάστευση: ίκτερο, χολαγγειίτιδα, παγκρεατίτιδα.
3) Και ο καρκίνος χοληδόχου;
Έχει περιγραφεί συσχέτιση πολύ μεγάλων λίθων και χρόνιας λιθίασης με αυξημένο κίνδυνο καρκίνου χοληδόχου, όμως πρόκειται για σπάνια εξέλιξη και δεν αποτελεί το κύριο κριτήριο στις περισσότερες αποφάσεις. Στην πράξη, προτεραιότητα έχουν οι συμπτωματικές κρίσεις και οι οξείες επιπλοκές.
4) Πότε το μέγεθος αλλάζει τη συζήτηση στην πράξη;
Χωρίς να υποκαθιστά την κλινική εκτίμηση, το μέγεθος βοηθά ως “δείκτης μηχανισμού”:
- Μικροί/πολλαπλοί λίθοι → μεγαλύτερη υποψία για μετανάστευση → άρα, αν εμφανιστεί ίκτερος ή παγκρεατίτιδα, χρειάζεται οργανωμένη διερεύνηση για λίθο στον χοληδόχο πόρο.
- Μεγαλύτεροι λίθοι → μεγαλύτερη πιθανότητα σφηνώματος → άρα αυξάνεται η πιθανότητα επεισοδίων οξείας απόφραξης της χοληδόχου και χολοκυστίτιδας.
Η τελική απόφαση δεν βασίζεται στα mm μόνα τους, αλλά κυρίως:
- στη συμπτωματολογία (συχνότητα/ένταση κρίσεων),
- σε τυχόν επιπλοκές,
- στα ευρήματα του υπερήχου (πάχυνση τοιχώματος, διάταση, υγρό γύρω από τη χοληδόχο, κ.ά.),
- και στο συνολικό προφίλ του ασθενούς.
5) “Κόκκινες σημαίες” που χρειάζονται άμεση εκτίμηση
Ανεξάρτητα από το μέγεθος της πέτρας, ζητήστε άμεσα ιατρική εκτίμηση αν υπάρχει:
- πόνος στο δεξί άνω μέρος/επιγάστριο που επιμένει για ώρες και δεν υποχωρεί,
- πυρετός/ρίγος,
- ίκτερος ή σκουρόχρωμα ούρα,
- έντονοι έμετοι, έντονη κακουχία.
Συμπέρασμα
Το μέγεθος των λίθων έχει σημασία επειδή συχνά “δείχνει” ποια επιπλοκή είναι πιο πιθανή:
- Μεγάλοι λίθοι → τείνουν να προκαλούν απόφραξη της χοληδόχου και οξεία χολοκυστίτιδα/υδρωπία/εμπύημα.
- Μικροί λίθοι → τείνουν να μεταναστεύουν προς τον χοληδόχο πόρο και σχετίζονται περισσότερο με αποφρακτικό ίκτερο και οξεία χοληφόρο παγκρεατίτιδα.
FAQ – Συχνές ερωτήσεις
1) Έχει σημασία αν οι πέτρες είναι μικρές;
Ναι. Οι μικροί λίθοι έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να «μεταναστεύσουν» προς τον χοληδόχο πόρο, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε αποφρακτικό ίκτερο ή/και οξεία χοληφόρο παγκρεατίτιδα.
2) Πότε οι μικροί λίθοι προκαλούν αποφρακτικό ίκτερο;
Όταν περάσουν στον χοληδόχο πόρο και εμποδίσουν τη ροή της χολής. Τότε μπορεί να εμφανιστεί κιτρίνισμα (ίκτερος), σκουρόχρωμα ούρα, αποχρωματισμένα κόπρανα και κνησμός.
3) Γιατί οι μικροί λίθοι συνδέονται με παγκρεατίτιδα;
Επειδή μπορούν να φτάσουν στην περιοχή της θηλής (εκεί που εκβάλλει ο χοληδόχος πόρος) και να προκαλέσουν παροδική ή παρατεταμένη απόφραξη, που μπορεί να πυροδοτήσει φλεγμονή του παγκρέατος.
4) Οι μεγάλοι λίθοι είναι πιο «ασφαλείς»;
Όχι απαραίτητα. Συχνά δεν μεταναστεύουν εύκολα, αλλά μπορούν να σφηνώσουν στον αυχένα/κυστικό πόρο και να προκαλέσουν οξεία απόφραξη της χοληδόχου κύστης: οξεία χολοκυστίτιδα, υδρωπία ή εμπύημα.
5) Ποια συμπτώματα χρειάζονται άμεση εκτίμηση;
Πόνος δεξιά/στο επιγάστριο που επιμένει για ώρες, πυρετός ή ρίγος, ίκτερος, έντονοι έμετοι ή έντονη κακουχία. Αυτά μπορεί να σημαίνουν επιπλοκή που χρειάζεται άμεση αντιμετώπιση.
Τελευταία ιατρική επιμέλεια: 22/12/2025 από τον Δρ. Γεώργιος Σάμπαλης, MD, PhD
