Προληπτικός Έλεγχος Γυναικών

Προληπτικός Έλεγχος Γυναικών. Πλήρης ανάλυση και αναφορά ανά ηλικία.

Ακολουθεί «οδικός χάρτης» για τον προληπτικό ιατρικό έλεγχο των γυναικών ανά ηλικία. Τα διαστήματα και οι εξετάσεις βασίζονται σε σύγχρονες διεθνείς συστάσεις (USPSTF/ACOG/CDC). Φυσικά, κάθε πρόγραμμα προσαρμόζεται στο ατομικό ιστορικό, την οικογένεια, τα φάρμακα και τις προτιμήσεις σας.

Πέντε αρχές που ισχύουν για όλες

1. Μετράω πίεση: μια φορά τον χρόνο (ή συχνότερα αν είναι αυξημένη).
2. Κάνω βασικές εξετάσεις αίματος: ζάχαρο, χοληστερίνη/τριγλυκερίδια—ο γιατρός ορίζει ρυθμό (συνήθως 1–3 χρόνια).
3. Κρατώ τα εμβόλια ενημερωμένα: γρίπη κάθε χρόνο, Tdap ανά 10 χρόνια, COVID-19 σύμφωνα με τις οδηγίες, έρπητα ζωστήρα από τα 50, πνευμονιόκοκκο από τα 65 ή νωρίτερα αν υπάρχει λόγος.
4. Φροντίζω ψυχική υγεία: μικρό ετήσιο «check-in» για άγχος/διάθεση—η πρόληψη δεν είναι μόνο εξετάσεις.
5. Δόντια–μάτια–δέρμα: οδοντίατρος 1–2 φορές/έτος, έλεγχος όρασης περιοδικά, δερματολόγος εάν αλλάξει κάποιος σπίλος ή αν έχετε πολλούς.

Κάθε πρόγραμμα προσαρμόζεται στο προσωπικό ιστορικό σας. Αν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό καρκίνου, καρδιοπάθειας, οστεοπόρωσης, ή λαμβάνετε συγκεκριμένα φάρμακα, ο/η γιατρός θα αλλάξει τα διαστήματα.

---

18–24 ετών

Γιατί πάω στον γιατρό; Για να «στήσω» σωστές συνήθειες νωρίς.

• Σεξουαλική υγεία: έλεγχος για χλαμύδια/γονόρροια αν είστε σεξουαλικά ενεργή (συνήθως ετησίως). Ένα τεστ αίματος για HIV έστω μία φορά στην ενήλικη ζωή.
• Τεστ Παπ (Pap): ξεκινά από τα 21, κάθε 3 χρόνια. Ελέγχει κύτταρα στον τράχηλο της μήτρας για να προλάβουμε βλάβες πριν γίνουν καρκίνος. Η εξέταση κρατά λίγα λεπτά και συνήθως είναι ανώδυνη.
• HPV εμβόλιο: αν δεν ολοκληρώθηκε στην εφηβεία, συζητήστε το.

Extra για όσες σκέφτονται εγκυμοσύνη: ξεκινάω φυλλικό οξύ καθημερινά πριν τη σύλληψη.

---

25–29 ετών

• Pap test συνεχίζει κάθε 3 χρόνια.
• Τεστ για ΣΜΝ (χλαμύδια/γονόρροια) γίνεται αν υπάρχουν παράγοντες κινδύνου (νέος/πολλοί σύντροφοι, προφυλάξεις που «χαλαρώνουν», παλαιότερο ΣΜΝ).
• Πίεση/ζάχαρο/χοληστερίνη: όπως συμφωνήσετε με τον/την γιατρό, συνήθως ανά 1–3 χρόνια.

Τι να θυμάμαι: Πόνος/κάψιμο στην ούρηση, έκκριση ή αιμορραγία εκτός περιόδου → επικοινωνώ άμεσα.

---

30–39 ετών

• Έλεγχος τραχήλου: επιλέγετε ένα από τα τρία:
  • Pap κάθε 3 χρόνια, ή
  • HPV-DNA κάθε 5 χρόνια (ανιχνεύει τον ιό HPV), ή
  • Pap + HPV μαζί κάθε 5 χρόνια.
    Ρωτήστε ποιο ταιριάζει στο ιστορικό σας.
• Μαστοί: για μέσο κίνδυνο δεν χρειάζεται ρουτίνας μαστογραφία πριν τα 40. Αν υπάρχει ισχυρό οικογενειακό ιστορικό ή γονιδιακός λόγος, ο/η γιατρός μπορεί να ξεκινήσει νωρίτερα.
• Μεταβολικός έλεγχος: πίεση/ζάχαρο/λιπίδια όπως παραπάνω.

Συχνή απορία: «Τι είναι το HPV;» — Ιός που μπορεί να προκαλέσει αλλοιώσεις στον τράχηλο. Συνήθως ο οργανισμός τον καθαρίζει μόνος του, γι’ αυτό οι έλεγχοι γίνονται σε αραιά και ασφαλή διαστήματα.

---

40–49 ετών

• Μαστογραφία: ξεκινά στα 40, ανά 2 χρόνια (εκτός αν ο γιατρός προτείνει ετήσια).
• Παχύ έντερο: προληπτικός έλεγχος από 45 ετών. Επιλογές:
  • Κολονοσκόπηση κάθε 10 χρόνια (βλέπουμε το έντερο και αφαιρούμε πολύποδες επί τόπου), ή
  • Τεστ κοπράνων (π.χ. ετήσιο), ή άλλες εγκεκριμένες μέθοδοι.
    Διαλέγετε μαζί με τον/την γιατρό βάσει άνεσης και ιστορικού.
• Πίεση/σακχάρο/λιπίδια: συνεχίζονται τακτικά.
• Ψυχική υγεία/ύπνος/άγχος: συζήτηση κάθε χρόνο—η μέση ηλικία φέρνει απαιτήσεις, ας τις προλάβουμε.

Tip για τη μαστογραφία: Κλείστε την τις πρώτες ημέρες μετά την περίοδο (αν έχετε περίοδο) για να είναι πιο άνετη.

---

50–59 ετών

• Μαστογραφία: συνεχίζεται ανά 2 χρόνια.
• Παχύ έντερο: συνεχίζεται σύμφωνα με τη μέθοδο που επιλέξατε.
• Πνεύμονες (μόνο για καπνίστριες/πρώην): αν είστε 50–80 ετών, με αρκετά «πακέτα-χρόνια» καπνίσματος, γίνεται ετήσια αξονική χαμηλής δόσης (LDCT).
• Οστά (οστεοπόρωση): αν έχετε πρώιμη εμμηνόπαυση, χαμηλό βάρος ή παίρνετε κορτιζόνη, ίσως χρειαστεί DEXA νωρίτερα (μέτρηση οστικής πυκνότητας).

Σημάδια που δεν αγνοώ: ανεξήγητη απώλεια βάρους, αίμα στα κόπρανα, νέα και εμμένουσα δυσκαταποσία/βήχας/πόνος στο στήθος → μιλάω άμεσα με γιατρό.

---

60–64 ετών

• Συνεχίζω μαστογραφία ανά 2 χρόνια, έλεγχο παχέος εντέρου, και LDCT εφόσον πληρούνται τα κριτήρια καπνίσματος.
• Εμβόλια: ελέγχω ότι έχω κάνει ζωστήρα (2 δόσεις).
• Γενικός έλεγχος: πίεση, ζάχαρο, λιπίδια, θυρεοειδής όπου χρειάζεται.

---

65-69 ετών

• Τεστ τραχήλου: στις περισσότερες γυναίκες σταματά στα 65, αν τα προηγούμενα ήταν φυσιολογικά και δεν υπάρχουν ειδικοί κίνδυνοι.
• Μαστογραφία: συνεχίζεται έως τα 74. Μετά, αποφασίζετε με τον/την γιατρό ανάλογα με την υγεία και το προσδόκιμο ζωής.
• Οστική πυκνότητα (DEXA): όλες οι γυναίκες ≥65 πρέπει να κάνουν—βοηθά να προλάβουμε κατάγματα.
• Πνευμονιόκοκκος: εμβόλιο από τα 65 (υπάρχουν 1–2 σχήματα, ο γιατρός θα σας πει ποιο).

---

70–79 ετών (δεκαετία 70–79)

Τι συνεχίζω:

• Πίεση, σάκχαρο, λιπίδια: τακτικός έλεγχος (συνήθως ετήσιος ή όπως ορίσει ο/η ιατρός).
• Εμβόλια: γρίπη κάθε χρόνο, επικαιροποίηση COVID-19, πνευμονιόκοκκος (αν δεν έχει ολοκληρωθεί σχήμα: PCV20 μία δόση ή PCV15→PPSV23), ζωστήρας (2 δόσεις αν δεν έχουν γίνει).
• Οστά: DEXA έχει ήδη γίνει ≥65. Επανάληψη ανά 2–3 (ή 3–5) χρόνια ανά κίνδυνο και θεραπεία. Πρόληψη πτώσεων (άσκηση ισορροπίας/δύναμης, έλεγχος σπιτιού).
• Όραση–ακοή–δόντια: περιοδικός έλεγχος, διόρθωση φακών/ακουστικά αν χρειάζεται.

Ειδικά screenings:

• Μαστογραφία: συνήθως έως 74 ετών. Στα 75–79 γίνεται εξατομίκευση (λαμβάνουμε υπόψη υγεία/προσδόκιμο και επιθυμίες).
• Καρκίνος παχέος εντέρου: συνέχιση έως 75. Για 76–79 εξατομικευμένα (τι εξετάσεις έχουν ήδη γίνει, κίνδυνοι/οφέλη).
• Τράχηλος μήτρας: συνήθως διακοπή ≥65 αν υπήρχε επαρκής φυσιολογικός προγενέστερος έλεγχος και δεν υπάρχουν υψηλοί κίνδυνοι.
• Πνεύμονας (LDCT): αν πληρούνται τα κριτήρια καπνίσματος, συνεχίζεται μέχρι 80.
• Κοιλιακή αορτή (ανεύρυσμα): υπερηχογράφημα μόνο σε επιλεγμένες γυναίκες (ιστορικό καπνίσματος/οικογενειακό).

Επιπλέον προληπτικά «must»:

• Κίνδυνος πτώσεων: έλεγχος ισορροπίας/βάδισης, φυσικοθεραπεία, βιταμίνη D αν υπάρχει έλλειψη.
• Συγχορηγούμενα φάρμακα: ετήσιο medication review (αποφυγή πολυφαρμακίας/αλληλεπιδράσεων).
• Γνωστικές/διάθεσης: σύντομος έλεγχος μνήμης–διάθεσης όταν υπάρχει υποψία αλλαγών.
• Δέρμα: αυτοέλεγχος, δερματολόγος κατά περίπτωση.

---

80+ ετών

Στόχος: να προλαμβάνουμε ό,τι βελτιώνει λειτουργικότητα και ποιότητα ζωής, αποφεύγοντας «υπερ-εξετάσεις».

Τι κρατάω σταθερά:

• Πίεση/σάκχαρο/λιπίδια: απλούστερα πρωτόκολλα, στόχοι εξατομικευμένοι (πολύ αυστηροί στόχοι σπάνια χρειάζονται).
• Εμβόλια: γρίπη ετησίως, COVID-19 επικαιροποίηση, πνευμονιόκοκκος/ζωστήρας αν δεν έχουν ολοκληρωθεί.
• Οστά & πτώσεις: πρόληψη πτώσεων, ενδυνάμωση–ισορροπία, αξιολόγηση σπιτιού, θεραπεία οστεοπόρωσης όταν ενδείκνυται.

Screenings (εξατομίκευση-πρώτα):

• Μαστογραφία: για >75 δεν υπάρχει σαφές καθολικό όφελος· απόφαση μαζί με τον/την ιατρό με βάση προσδόκιμο ζωής, συνοδά νοσήματα και προτιμήσεις. Πολλές γυναίκες διακόπτουν μετά τα 75–80.
• Καρκίνος παχέος εντέρου: συνήθως διακοπή >85. Στα 80–85 σκεφτόμαστε μόνο αν αναμένεται ουσιαστικό όφελος και αν είναι αποδεκτή η εξέταση/θεραπεία.
• LDCT πνεύμονα: σταματά μετά τα 80.
• Τράχηλος μήτρας: ήδη διακομμένος σε όσες πληρούν τα κριτήρια.

Τι δίνω προτεραιότητα στα 80+:

• Λειτουργικότητα: βάδισμα, ισορροπία, ανεξαρτησία στις καθημερινές δραστηριότητες.
• Διατροφή & σαρκοπενία: επαρκής πρωτεΐνη, ήπια ενδυνάμωση, έλεγχος βάρους (ούτε υποσιτισμός ούτε παχυσαρκία).
• Ακράτεια/προπτώσεις πυελικών οργάνων: αξιολόγηση και θεραπείες που βελτιώνουν την καθημερινότητα.
• Απλοποίηση φαρμάκων (deprescribing): κόβουμε ό,τι δεν προσφέρει καθαρό όφελος.

---

Τι αλλάζει πρακτικά μετά τα 70

• Τα μεγάλα πληθυσμιακά screenings (μαστογραφία, παχύ έντερο) σταδιακά σταματούν ή γίνονται επιλεκτικά.
• Ανεβαίνει η σημασία της πρόληψης πτώσεων, της οστικής υγείας, των εμβολίων και της απλοποίησης φαρμάκων.
• Οι αποφάσεις παίρνονται μαζί με την/τον ιατρό, εστιάζοντας σε ποιότητα ζωής και προτιμήσεις.

---

Ειδικά για εγκυμοσύνη (ή προσπάθεια για σύλληψη)

• Πριν τη σύλληψη: φυλλικό οξύ καθημερινά.
• Στην εγκυμοσύνη: εμβόλιο γρίπης κάθε σεζόν, Tdap στο 3ο τρίμηνο, έλεγχος για ΣΜΝ/ηπατίτιδες/HIV σύμφωνα με τις μαιευτικές οδηγίες.
• Μετά τον τοκετό: έλεγχος διάθεσης (λοχεία), σίδηρος/βιταμίνη D όπου χρειάζεται, και πρόγραμμα επαναφοράς άσκησης.

---

Τι σημαίνει «έλεγχος προσαρμοσμένος στον κίνδυνο»;

Αν έχετε:

• Ισχυρό οικογενειακό ιστορικό (π.χ. καρκίνος μαστού/ωοθηκών/παχέος σε συγγενείς πρώτου βαθμού ή σε νεαρή ηλικία),
• Γονιδιακές μεταλλάξεις (π.χ. BRCA),
• Χρόνια νοσήματα/φάρμακα (π.χ. κορτιζόνη),
  τότε το πλάνο αλλάζει: μπορεί να ξεκινήσετε εξετάσεις νωρίτερα ή συχνότερα, ή να προστεθούν άλλες (π.χ. μαγνητική μαστών).

---

Γρήγορη τσεκλίστα (κρατήστε την!)

• 21–29: Pap κάθε 3 χρόνια · τεστ ΣΜΝ όπου χρειάζεται.
• 30–39: Pap/3y ή HPV/5y ή Pap+HPV/5y · βασικές αιματολογικές ανά 1–3y.
• 40–49: Μαστογραφία από 40 ανά 2y · έλεγχος παχέος από 45.
• 50–59: Συνεχίζω μαστογραφία/παχύ έντερο · LDCT αν πληρώ κριτήρια καπνίσματος.
• 60–64: Ό,τι παραπάνω + έλεγχος εμβολίων (ζωστήρας).
• 65+: DEXA για όλες · σταματώ Pap αν πληρούνται οι προϋποθέσεις · πνευμονιόκοκκος.

---

Προληπτικές συνήθειες που «μετράνε» περισσότερο από οποιαδήποτε εξέταση

• Κίνηση: στόχος 150′ την εβδομάδα (π.χ. 30′ περπάτημα x5).
• Διατροφή: μεσογειακή λογική—λαχανικά/φρούτα/όσπρια/ψάρι, λιγότερα επεξεργασμένα.
• Ύπνος: 7–8 ώρες, σταθερό ωράριο.
• Καπνός/αλκοόλ: διακοπή καπνίσματος· αλκοόλ με μέτρο.
• Αντηλιακό: κάθε μέρα στο πρόσωπο/χέρια· καπέλο το καλοκαίρι.
• Αυτοεξέταση μαστών: εξοικείωση με το σώμα—αν δείτε νέο ψηλαφητό ογκίδιο, εισολκή θηλής, έκκριση, αλλαγή δέρματος, κλείστε ραντεβού.

Πότε έχει ρόλο το υπερηχογράφημα στην πρόληψη

• Μαστοί (ως συμπληρωματικός έλεγχος)
  • Για γυναίκες με πυκνούς μαστούς ή όταν η μαστογραφία δείξει κάτι που θέλει διευκρίνιση, ο γιατρός μπορεί να προτείνει υπερηχογράφημα μαστών ή/και άλλες συμπληρωματικές μεθόδους (π.χ. τομοσύνθεση/DBT ή MRI) για να μη «κρυφτεί» βλάβη μέσα στην πυκνή σύσταση. Δεν είναι ρουτίνας για όλες· είναι εξατομικευμένη απόφαση.
• Κύηση
  • Στην εγκυμοσύνη το U/S είναι τυπικό εργαλείο: συνήθως ένα ανατομικό υπερηχογράφημα στις 18–22 εβδομάδες, ενώ κάποιες γυναίκες κάνουν και πρώιμο υπερηχογράφημα στο 1ο τρίμηνο (ανάλογα με την ένδειξη).
• Κοιλιακή αορτή (ανεύρυσμα)
  • Το U/S κοιλιακής αορτής μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως προληπτικός έλεγχος μόνο σε επιλεγμένες περιπτώσεις (π.χ. γυναίκες 65–75 ετών που έχουν καπνίσει ή έχουν ισχυρό οικογενειακό ιστορικό). Δεν συνιστάται για τις γυναίκες μέσου κινδύνου που δεν έχουν καπνίσει.

Πότε δεν προτείνεται υπερηχογράφημα ως προληπτικός έλεγχος (χωρίς συμπτώματα/υψηλό κίνδυνο)

• Ωοθήκες/ωοθηκικός καρκίνος: Δεν συνιστάται προληπτικός έλεγχος με διακολπικό U/S ή CA-125 σε γυναίκες μέσου κινδύνου, γιατί δεν έχει δείξει όφελος και μπορεί να οδηγήσει σε άσκοπες επεμβάσεις. Εξαιρούνται γυναίκες υψηλού κινδύνου (BRCA, Lynch), όπου γίνεται ειδικό πρόγραμμα.
• Καρωτίδες (εγκεφαλικά): δεν συνιστάται U/S καρωτίδων σε ασυμπτωματικές/μέσου κινδύνου.
• Θυρεοειδής: δεν συνιστάται U/S θυρεοειδούς ως screening σε ασυμπτωματικές (γίνεται μόνο αν υπάρχει ψηλαφητό οζίδιο ή άλλη ένδειξη).
• «Γενικό υπερηχογράφημα κοιλίας/πυέλου» κάθε χρόνο, χωρίς συμπτώματα ή παράγοντες κινδύνου, δεν περιλαμβάνεται στα διεθνή προγράμματα πρόληψης.

---

Πρακτικό πλαίσιο ανά ηλικία (μόνο για το U/S)

• <40 ετών: U/S μαστών όχι ρουτίνας· γίνεται αν υπάρχει εύρημα στην κλινική εξέταση, πυκνοί μαστοί με ένδειξη ή οδηγία από τον/την ακτινολόγο.
• 40–74 ετών: βάση είναι η μαστογραφία ανά 2 χρόνια· U/S μαστών κατά περίπτωση (πυκνοί μαστοί ή ανάγκη διευκρίνισης).
• 65–75 ετών: U/S κοιλιακής αορτής μόνο αν έχετε καπνίσει ή/και οικογενειακό ιστορικό.
• Εγκυμοσύνη: υπερηχογράφημα ρουτίνας στο β΄ τρίμηνο (18–22 εβδομάδες), συν επιπλέον αν χρειαστεί.

---

Συμπέρασμα

Το υπερηχογράφημα είναι πολύτιμο, αλλά στοχευμένο εργαλείο πρόληψης:

• Ναι, στην εγκυμοσύνη και ως συμπλήρωμα στη μαστογραφία όταν υπάρχει λόγος.
• Ναι, σε επιλεγμένες γυναίκες για ανεύρυσμα κοιλιακής αορτής.
• Όχι ρουτίνας σε ωοθήκες, καρωτίδες, θυρεοειδή ή «γενικό U/S», αν δεν υπάρχουν συμπτώματα/ένδειξη.

Πότε μπαίνει στο πλάνο πρόληψης η γαστροσκόπηση

1) Έχω συμπτώματα «δυσπεψίας» ή ΓΟΠΝ

• Ηλικία ≥60 ετών με νέα/επίμονη δυσπεψία: συστήνεται ενδοσκόπηση για να αποκλειστεί οργανική αιτία.
• Κάθε ηλικία με “alarm” σημεία: ακούσια απώλεια βάρους, επίμονος έμετος, δυσφαγία, αιμορραγία/μαύρα κόπρανα, σιδηροπενική αναιμία, μάζα στην κοιλιά, οικογενειακό ιστορικό οισοφαγογαστρικού καρκίνου → ενδοσκόπηση άμεσα. (Στο Ηνωμ. Βασίλειο το «επείγον» ορίζεται συχνά ≥55 ετών με απώλεια βάρους.)
• Ηλικία <60 χωρίς alarm σημεία: συνήθως πρώτα «test-&-treat» για H. pylori και/ή δοκιμή αναστολέα αντλίας πρωτονίων· ενδοσκόπηση αν επιμένουν τα συμπτώματα ή αν θελήσει ο/η ιατρός.

2) Αυξημένος κίνδυνος για συγκεκριμένες καταστάσεις

• Barrett οισοφάγος / καρκίνος οισοφάγου: έλεγχος με γαστροσκόπηση μόνο σε άτομα με πολλούς παράγοντες κινδύνου (χρόνια ΓΟΠΝ + επιπλέον παράγοντες όπως άνδρας, ηλικία >50, λευκή φυλή, παχυσαρκία κοιλιακού τύπου, κάπνισμα, συγγενής με Barrett/αδενοκαρκίνωμα). Στις γυναίκες συνήθως δεν γίνεται αν δεν συντρέχουν πολλοί παράγοντες.
• Υψηλός κίνδυνος καρκίνου στομάχου: για ομάδες/άτομα υψηλού κινδύνου (π.χ. πρώτου βαθμού συγγενής με καρκίνο στομάχου, μετανάστριες από χώρες υψηλής επίπτωσης, ατροφική γαστρίτιδα/κακοήθης αναιμία, συγκεκριμένα κληρονομικά σύνδρομα) η ενδοσκόπηση μπορεί να γίνει προληπτικά και επαναληπτικά.
  • Σημείωση πληθυσμιακής πολιτικής: Χώρες πολύ υψηλού κινδύνου (π.χ. Ιαπωνία) εφαρμόζουν πληθυσμιακό screening με ενδοσκόπηση ανά 2 χρόνια—όχι όμως στην Ελλάδα/Ευρώπη για τον γενικό πληθυσμό.
• Κίρρωση/κιρσοί οισοφάγου: χρειάζεται ενδοσκοπικός έλεγχος/παρακολούθηση ανά κατευθυντήριες οδηγίες ηπατολογίας.

3) Μετά από διάγνωση που απαιτεί παρακολούθηση

• Έλκη με επιπλοκές, προκαρκινικές αλλοιώσεις (π.χ. εντερική μεταπλασία/δυσπλασία στομάχου), Barrett που ήδη έχει διαγνωστεί κ.ά., έχουν σχήματα επανελέγχου με γαστροσκόπηση που ορίζει ο/η γαστρεντερολόγος. (Εξατομικευμένα πρωτόκολλα.)

Πότε δεν προτείνεται ως «γενικό check-up»

• Ασυμπτωματικό άτομο μέσου κινδύνου: δεν υπάρχει όφελος από «προληπτική» γαστροσκόπηση ρουτίνας. Στο στομάχι, η πρόληψη βασίζεται περισσότερο στο εντοπισμό & εκρίζωση του H. pylori όταν ενδείκνυται, και στη ζωή χωρίς κάπνισμα/υπερβολικό αλκοόλ.

---

Πρακτικός οδηγός (τι να θυμάμαι)

• Έχω συμπτώματα; Αν είστε ≥60 με νέα δυσπεψία ή οποιασδήποτε ηλικίας με alarm σημεία → μιλήστε για άμεση γαστροσκόπηση.
• Έχω πολλούς παράγοντες κινδύνου για Barrett; Συζητήστε μια φορά screening ενδοσκόπηση. (Στις γυναίκες απαιτούνται συνήθως πολλοί συνδυασμένοι παράγοντες.)
• Έχω συγγενή 1ου βαθμού με καρκίνο στομάχου ή προέρχομαι από χώρα υψηλού κινδύνου; Συζητήστε προληπτική ενδοσκόπηση και/ή πρωτόκολλο παρακολούθησης.
• Καμία ενόχληση/μέσος κίνδυνος; Δεν χρειάζεται «προληπτική» γαστροσκόπηση. Εστιάζω σε H. pylori test-&-treat όταν υπάρχει δυσπεψία, και σε υγιεινή ζωή.

Ο ρόλος του Χειρουργού.

Ο Γενικός Χειρουργός είναι ο γιατρός που αναλαμβάνει το “χειρουργικό κομμάτι” της φροντίδας σου από άκρη σε άκρη: πρόληψη, διάγνωση, απόφαση για επέμβαση, ίδια η επέμβαση (ιδανικά ελάχιστα επεμβατικά) και ασφαλής ανάρρωση. Δεν κάνει μόνο “εγχείρηση”—είναι και ο συντονιστής της χειρουργικής σου πορείας.

Με απλά λόγια: τι κάνει

• Πρόληψη & καθοδήγηση: εξηγεί ποιοι έλεγχοι έχουν νόημα (π.χ. παχύ έντερο από 45, υπέρηχος αορτής 65–75 για καπνιστές), τι δεν χρειάζεται ρουτίνα (π.χ. υπέρηχοι «γενικού ελέγχου»), και πότε μια ενδοσκόπηση έχει αξία.
• Κλινική εκτίμηση συμπτωμάτων: π.χ. κοιλιακό άλγος, μάζα ή διόγκωση, όζος δέρματος/μαλακών μορίων, κήλη, προβλήματα πρωκτού, παθήσεις χοληδόχου, θυρεοειδούς κ.ά.
• Διερεύνηση & διάγνωση: ζητά στοχευμένες εξετάσεις (αιματολογικές/απεικονιστικές/ενδοσκοπικές), αποφεύγοντας άσκοπες.
• Επεμβάσεις με ασφάλεια: από μικρές (ελιές, κύστεις, λιπώματα) έως μεγάλες επεμβάσεις κοιλίας (χοληδόχος, κήλες, λεπτό/παχύ έντερο, στομάχι, ήπαρ, πάγκρεας, επινεφρίδια).
• Ελάχιστα επεμβατικά (λαπαροσκοπικά/ρομποτικά): μειώνουν πόνο, απώλεια αίματος, μέρες νοσηλείας και επιταχύνουν επιστροφή στην καθημερινότητα—όπου ενδείκνυται.
• ERAS (Enhanced Recovery): προεγχειρητική προετοιμασία, «ελαφριά» αναισθησία, νωρίς κινητοποίηση/σίτιση, σαφές πλάνο αναλγησίας.
• Μετεγχειρητική φροντίδα: αλλαγές, οδηγίες πληγής/δραστηριοτήτων, διατροφή, έλεγχος επιπλοκών, πρόγραμμα επανεξέτασης.
• Συντονισμός ομάδας: συνεργάζεται με γαστρεντερολόγο, ακτινολόγο, παθολογοανατόμο, ογκολόγο, αναισθησιολόγο, καρδιολόγο—ειδικά σε πολύπλοκες περιπτώσεις.

Πότε πας πρώτα σε Γενικό Χειρουργό

• «Κάτι που πιάνω» ή βλέπω: όζος/κύστη/λιπώματα, κήλη (βουβωνοκήλη/ομφαλοκήλη), δερματικές βλάβες που ενοχλούν/αιμορραγούν.
• Συμπτώματα κοιλιάς: κρίσεις πόνου δεξιά ψηλά (χολή), οξεία ευαισθησία, επίμονος πόνος που διαταράσσει λειτουργικότητα.
• Πρωκτολογικά: αιμορροΐδες, ραγάδα, κύστη κόκκυγα, συρίγγιο.
• Μετεγχειρητικά θέματα: πόνος/σκληρία/οίδημα στην ουλή, ύποπτη διαρροή, πυρετός.

Πότε πας (συχνά) σε άλλο ειδικό πρώτα

• Επίμονη καούρα/δυσπεψία, υποψία Barrett/έλκους: γαστρεντερολόγος για ενδοσκόπηση—και αν χρειαστεί χειρουργική λύση (π.χ. διαφραγματοκήλη), σε παραπέμπει στον χειρουργό.
• Αμιγώς ουρολογικά/καρδιολογικά/πνευμονολογικά θέματα: αντίστοιχος ειδικός—ο χειρουργός εμπλέκεται αν προκύψει χειρουργική ένδειξη.

Τι κερδίζει ο ασθενής

• Σαφήνεια: τι χρειάζεται πραγματικά και τι όχι.
• Εξατομίκευση: επιλογή τεχνικής (ανοικτή/λαπαροσκοπική/ρομποτική) ανά ανατομία, ηλικία, συνοδά νοσήματα.
• Γρήγορη αποκατάσταση: μικρότερες τομές, λιγότερος πόνος, ταχύτερη επιστροφή.
• Ασφάλεια: τεκμηριωμένες πρακτικές, πρωτόκολλα ERAS, ξεκάθαρες οδηγίες.

Πίνακας συντομογραφιών.

Συντομογραφία	Όρος στα Αγγλικά	Επεξήγηση στα Ελληνικά
ACOG	American College of Obstetricians and Gynecologists	Αμερικανικό Κολλέγιο Μαιευτήρων–Γυναικολόγων
BRCA	Breast Cancer gene 1/2	Γονίδια προδιάθεσης καρκίνου μαστού/ωοθηκών (BRCA1/2)
CDC	Centers for Disease Control and Prevention	Κέντρα Ελέγχου & Πρόληψης Νοσημάτων (ΗΠΑ)
Co-test	Pap + HPV co-testing	Συνδυαστικός έλεγχος Pap και HPV
DBT	Digital Breast Tomosynthesis	Ψηφιακή τομοσύνθεση μαστού
DEXA	Dual-Energy X-ray Absorptiometry	Μέτρηση οστικής πυκνότητας (οστεοπόρωση)
EGD	Esophagogastroduodenoscopy	Γαστροσκόπηση
ERAS	Enhanced Recovery After Surgery	Πρωτόκολλο ταχείας ανάρρωσης μετά από χειρουργείο
FIT	Fecal Immunochemical Test	Ανοσοχημικό τεστ κοπράνων (έλεγχος παχέος εντέρου)
FOBT	Fecal Occult Blood Test	Έλεγχος απόκρυφου αίματος στα κόπρανα
GERD / ΓΟΠΝ	Gastroesophageal Reflux Disease	Γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση
HCV	Hepatitis C Virus	Ιός ηπατίτιδας C
HIV	Human Immunodeficiency Virus	Ιός ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας
HPV	Human Papillomavirus	Ιός ανθρωπίνων θηλωμάτων
HPV-DNA	Human Papillomavirus DNA test	Μοριακός έλεγχος για τον HPV
LDCT	Low-Dose Computed Tomography	Αξονική τομογραφία χαμηλής δόσης (έλεγχος πνεύμονα)
MRI	Magnetic Resonance Imaging	Μαγνητική τομογραφία
Pap	Papanicolaou test	Τεστ Παπανικολάου (κύτταρα τραχήλου μήτρας)
PCV15	15-valent Pneumococcal Conjugate Vaccine	15-δύναμο συζευγμένο πνευμονιοκοκκικό εμβόλιο
PCV20	20-valent Pneumococcal Conjugate Vaccine	20-δύναμο συζευγμένο πνευμονιοκοκκικό εμβόλιο
PPSV23	23-valent Pneumococcal Polysaccharide Vaccine	23-δύναμο πολυσακχαριδικό πνευμονιοκοκκικό εμβόλιο
RZV (Shingrix)	Recombinant Zoster Vaccine	Ανασυνδυασμένο εμβόλιο έρπητα ζωστήρα
STI / ΣΜΝ	Sexually Transmitted Infection	Σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα
Td	Tetanus, Diphtheria	Ενισχυτική δόση τετάνου–διφθερίτιδας
Tdap	Tetanus, Diphtheria, acellular Pertussis	Εμβόλιο τετάνου–διφθερίτιδας–ακυτταρικού κοκκύτη
U/S ή US	Ultrasound	Υπερηχογράφημα
USPSTF	U.S. Preventive Services Task Force	Αμερικανική Ομάδα Προληπτικής Ιατρικής που εκδίδει οδηγίες